LAB sindikatuak Osakidetzako kontratazioaren inguruan egindako azterketak ondorioztatzen duenez, kontratazio ilegal masiboak egiten ari da Osakidetza kategoria eta kontratazio mota guztietan, lanpostuek duten euskararen ezagutza-betekizuna errespetatu gabe.
Kasu ugaritan, lanpostuan lana egiteko euskararen ezagutza egiaztatzea betebeharra izanik, baldintza hori ez da bete. Zehazki,azken 6 hilabetean soilik, ehunka kontratazio ilegal, euskararen ezagutza kontutan hartu gabe, egin direla esan dezakegu datuak eskutan. Ehunka kontratu ilegal, non euskararen normalizazioa eta hizkuntz eskubideak urratzeaz gain, lanpostuari zegozkion langileak kanpoan utzi diren. LAB sindikatuak jadanik pausoak eman ditu legez kanpo egin ohi den kontratazio bakoitzaren inguruko azalpenak eta erantzukizunak eskatzeko.
Sarritan, irregulartasun hauen onuradunak zuzendaritzen “konfiantzazko” langileak dira. Honela, kasu ugari daude non izendapen aske edota zerbitzu-eginkizun kontratuen bidez egindako kontratuetan euskararen ezagutza ez den kontutan hartzen. Azken kasu hauetan ere, kasu zehatzak salatu ditugun arren, Osakidetzaren Zuzendaritza Nagusiak ez du neurririk hartu egoera konpontzeko.
Ohikoa izaten da ere, behin-behineko kontratuen bidez euskararen normalizazioan atzerapausoak ematea. Izan ere, Osakidetzan euskararen betekizuna lanpostu zehatzek izaten dituzte eta ordezkapen kontratuetan ez bezala, behin-behineko kontratuak edo kontratu ebentualak deitzen direnak, ez daude lotuak lanpostu zehatzekin. Trikimailu honen bidez, aldi baterako egiten diren kontratu gehienetan ez da euskararen ezagutza eskatzen, edozein delarik ere unitatearen lehentasuna edota izaera. Langile euskaradunen ordezkapenak, pediatria zerbitzuak, informazio guneak, euskararen arnasguneak diren herrietan (erabat euskaldunak) kokaturiko lanpostuak… hauetan guztietan ere, euskararen ezagutza kontuan hartu gabe lotzen dira kontratuak, euskararen normalizazioan atzerapausoak emanez sarritan. Honen harira, LAB sindikatuak azalpenak eskatu izan ditu askotan.
Lanpostu hutsak
Osakidetzako Euskara Planak lehentasunezkotzat jotzen dituen unitateetan hutsik geratzen diren lanpostuei aurrerantzean euskararen betekizuna ezarri behar zaiela adierazten du Planak. Neurri honen betetzea ere tokian tokiko borondatearen araberakoa izaten ari da, Osakidetzako Zerbitzu Erakunde gehienetan ez da betetzen eta Osakidetzako arduradunek ez dute euskararen normalizazioarentzat garrantzizkoa den neurri honen betetzearen jarraipen edo kontrolik egiten.
Urraketa hauek guztiak euskararen normalizazioa trabatu, langile eta herritarron hizkuntz eskubideak kaltetu eta euskara ikasteko ahalegina egin duten langileak mespretxatzen dituzte. Zer esanik ez, kontratazio ilegal hauek ehunka langileen lan eskubidea urratu dute, araudia zuzen betez gero, beraiei zegokien lanpostutik kanpo geratu baitira.
Gardentasun eza
Gardentasun eza ere aipagarria da. Osakidetzaren Zerbitzu Erakunde batzuk langileon ordezkarioi ez digute egindako lan kontratuen inguruko informaziorik eskaintzen, eta eskaintzen dutenek ere, sarritan, informazio mugatua igortzen dute, besteak beste lanpostuaren hizkuntz betekizunaren inguruan edota kontratatutako langilearen hizkuntz-gaitasunaren informazioa ezkutatzen delarik maiz. Egoera honetan, sarritan Legebiltzarraren bidez egin behar izaten zaio informazio eskaera Osakidetzari.
LAB sindikatuaren iritziz Osakidetzak euskara normalizatzeko egitasmo osoa behar du, erakunde osoaren bultzadaz eta erakunde osoa euskalduntzeko. Kontratazio politikan ez ezik, beste hainbat eremutan ere neurriak, bitartekoak eta laguntzak ezarri behar dira. Zoritxarrez, gaur gaurkoz ez dago egitasmo integral horren arrastorik, ez eta Osakidetzan euskaraz bizi eta lan egin ahal izateko beharrezkoa den borondate politikorik ere. Kontratazioetan euskara baztertuz gertatzen diren irregulartasunak Osakidetzako arduradun politikoen borondate falta horren froga garbia dira.
……….
“Lehentasun goreneko” unitateetan ere euskara bazterrean. Adibideak:
Txagorritxuko Larrialdi Pediatrikoetako mediku eta erizain laguntzaileen aldi baterako kontratazioetan ez da euskararen gaitasuna kontuan hartzen, eta sarritan, euskarazko arreta ez da bermatzen, ez lehen uneko arretan, ez eta ondorengo mediku arretan ere. Egoera honek kexak sortarazi ditu. Mediku eta erizain laguntzaileen lanpostu gehienek euskararen ezagutza baldintzatzat hartzen duten arren, kontratazioetan lanpostuetako euskara eskakizuna saihesten du zuzendaritzak, aldi baterako kontratuak eginez.
Arabako Call Center-ean langileen erdia baino ez da gai arreta euskaraz emateko. Aipagarria da Osakidetzako Informazio Guneetako lanpostu guztiei ezarri zaiela euskararen Derrigortasun Data. Baina, berriro ere, Arabako Call Center-eko kasuan bezala, langileak hartzerakoan bete beharko litzatekeen baldintza hau saihestu du zuzendaritzak, behin-behineko kontratuak, kontratu ebentualak, eginez. Araban ez ezik, Osakidetza osoan ere herritarrei informazioa eskaintzeko guneetan, gaur egun, euskara saihestuz kontratatzen da, nahiz eta gune hauek “lehentasun gorenekotzat” izendatuak egon eta Osakidetzaren Euskara Planean euskararen ezagutzaren betekizuna ezarri zaien lanpostu guztiei.
Unitate edota zerbitzu batean eskaintzen den euskarazko arretan atzerapausoak ematea ohiko bihurtu da, sarritan lanpostuko hizkuntz eskakizunak kontratazio ebentualen bidez saihestu izanaren ondorioz. Opor garaietan egoera hauek masiboki ematen dira eta izaten dute oihartzunik handiena, kexa ugari sortuz. Baina urte osoan ohiko praktika izaten da Osakidetzan, eta herritarrei zein langileen hizkuntz eskubideei eragiten die zuzenean. Adibidez, Bidasoako Ospitaleko Pertsonal Sailean langileei arreta emateko mostradorean atzerapausoa eman da, euskarazko arreta galduz. Kexak zuzendu zaizkio zuzendaritzari, baina ez du egoera zuzendu.
KONTRATU ILEGALAK EUSKARA BAZTERTUZ, EHUNKA AZKEN URTEOTAN:
http://www.parlamento.euskadi.net/irud/10/00/020920.pdf Txosten honetan arauz kanpoko egoera ugari ikus daitezke, ehunka kasutan langile ez-euskaradunen kontratazioa ageri baita kontratazio-data derrigortasun-data (euskararen ezagutza egiaztatzea derrigorrezkoa den data) baino beranduagokoa izanik.
Zenbait kasutan, zuzendaritzen “konfidantzazko” lanpostuetan gertatu izan dira irregulartasunak. Batzuk aipatzearren:
2598 SUPERVISOR/A GIPUZKOAKO EKIALDE ESKUALDEA ESKUALDEKO ZUZENDARITZA 01.06.2005 01/01/2007
7643 J. DE EQUIPO ADMINISTRACIÓN ERAKUNDE ZENTRALA / ORGANIZACION CENTRAL ERAKUNDE ZENTRALA / ORGANIZACION CENTRAL 01.06.2005 02/06/2008
17420 TCO. SUPERIOR ORGANIZACIÓN ESI-BARRUALDE GALDAKAO-USANSOLO OSPITALEA 01.06.2009 23/11/2011
20180 J. SECCION ADMON. Y GESTION – A GIPUZKOAKO EKIALDE ESKUALDEA ESKUALDEKO ZUZENDARITZA 01.06.2005 15/06/2007
20204 J. DE SERVICIO ADMON. Y GESTION GIPUZKOAKO EKIALDE ESKUALDEA ESKUALDEKO ZUZENDARITZA 01.06.2005 01/01/2007
20456 J. SECCION ADMON. Y GESTION – A GIPUZKOAKO OSASUN MENTALA / S.M.E GIPUZ. ZUZENDARITZA / DIRECCION 01.06.2005 01/03/2013
KONTRATAZIO LUZE ILEGALAK, OHIKOAK GAUR EGUN ERE
Osakidetzak berriki emandako informaziotik ateratako datuak dira hauek, beharbada, errealitatean gehiago izango dira. Honako txostenetik ateratako datuak dira, honako informazio eskaera honi erantzuten ziona. Galdera horretan “Lanpostuak Derrigortasun Data iraungita izanik, lanpostu horretan gaur egun lanean dauden eta hizkuntza eskakizuna egiaztatu gabe duten langileen eta lanpostuen zerrenda” eskatzen zen.
Beraz, behean azaltzen diren kasu guztietan lanpostuko Derrigortasun Data iraungita dago (lanpostu horretarako kontratua egiterakoan lanpostuko Hizkuntza Eskakizuna egiaztatua izan behar da), eta bestetik, behean azaltzen diren kasu guztietan Hizkuntz Eskakizuna egiaztatu gabe dago. Gaur egun Osakidetzan iraungita dauden lanpostuen azken Derrigortasun Datak 2013ko abendukoak direnez (2014ko uztailetik indarrean ofizialki, beranduenez), gerora lanpostu horietarako egindako kontratazioak, Hizkuntz Eskakizuna egiaztatu gabe, ilegalak direla ziurra da (salbuespen bat edo beste egon liteke, Osakidetzak emandako txostenetan daturen bat oker edo osatu gabe egotearen ondorioz). Edozein kasutan, lanpostuaren Derrigortasun Datak beste txosten honetan kontsultatu daitezke, Derrigortasun Data errespetatu gabeko kontratazioak izan direla egiaztatzeko.
Lanpostu Kodea Kontratu mota Non
13494 Barne sustapena HUA
6316 Zerbitzu eginkizunak Basurto
5604 Zerbitzu eginkizunak Goierri
26849 Barne sustapena Ezkerraldea
18062 Zerbitzu eginkizunak Ezkerraldea
16601 Barne sustapena Ezkerraldea
25673 Zerbitzu eginkizunak HUA
23017 Barne sustapena HUA
25673 Zerbitzu eginkizunak HUA
23017 Barne sustapena HUA
1611 Barne sustapena HUA
22090 Barne sustapena Bilbo-Basurto
24596 Barne sustapena Emergentziak
17008 Zerbitzu eginkizunak Ezkerraldea
22105 Barne sustapena Basurto
20393 Barne sustapena Debabarrena
KONTRATAZIO LABURRETAN, URRAKETAK ORAINDIK ETA OHIKOAGOAK:
Bestalde, ordezkapen laburretan ere araudia urratuz euskara kontutan ez hartzea ohiko praktika da. Abendua eta urtarrileko kontratazioen inguruko Osakidetzak Legebiltzarrari igorritako txosten honetan garbi ikusi daiteke (Derrigortasun Data iraungita izanik x-arekin markatu gabeko kontratuak, Hizkuntz Eskakizuna egiaztatu gabeko kasuak alegia, ilegaltzat hartu daitezke). Euskara kontutan hartu gabeko kontratazio labur ilegalak, hilabete pare batean soilik, ehunka kasu agertzen dira.
