Azken garaian jasaten ari garen euskararen eta euskaldunon hizkuntza-eskubideen aurkako oldarraldi judizialaren beste bi epai ezagutu berri ditugu. Kasu honetan bi epaiak Pasaiako udalak 15 kale-garbitzaile hartzeko lan-deialdi baten aurkakoak dira. Lan-eskaintza honen aurka bina norbanakok ezarritako helegitea ontzat eman du epaileak, argudiatuz hautagaiei 1. hizkuntza-eskakizuna ezartzea diskriminatzailea dela. Izan ere, epaileen ustez, plaza horietarako izendatutakoek bete behar dituzten eginkizunen ezaugarriek eta edukiek, funtsean bide publikoen garbiketari dagozkienek, ez omen dute justifikatzen euskara jakiteko eskakizun hori.
Are okerrago, epaian jasotzen denaren arabera, eginkizun horiek betetzeko orduan langile publiko horiek euskara ez jakiteak ezin omen du nahasmendu handirik eragin administratuek Administrazioarekin harremanetan jartzerakoan euskara erabiltzeko duten eskubidean; lanpostu hauetarako ez baita akreditatu herritarren eskubide hori bermatzeko behar-beharrezkoa denik kale-garbiketako langile guztiek euskara jakitea.
Ikuspuntu ideologiko horretatik abiatuta, 15 plazak eskuratu ahal izateko baldintza espezifiko gisa euskararen 1. hizkuntza-eskakizuna eskatzeak errekurtsogileek funtzio publikoan berdintasun-baldintzetan sartzeko duten oinarrizko eskubidea urratzea omen dakar.
Izan ere, epaileek oso ondo laburbiltzen du epaian egun inposatzen zaigun lege-doktrina murriztailea:
“Lehenengoa, printzipio orokorra da gaztelera ez diren “Espainiako hizkuntzak” ezagutzea merezimendu ez-baztertzaile gisa baloratu ahal izatea.
Bigarrena, plaza zehatz eta jakin batzuetarako, botere publiko eskudunek izaera hori (derrigorrezko eskakizuna izatea) eman diezaiokete dagokion autonomia-erkidegoko hizkuntza koofizialaren ezagutza-probari.
Hirugarrena, printzipio orokorraren salbuespen horren helburua da herri-hizkuntza hitz egiten duten langileez administrazioa hornitzea, dagokion erkidegoko herritarrek hizkuntza hori erabiltzeko duten eskubidea bermatzeko modu gisa.
Laugarrena, helburu zehatz hori betetzen dela behin aintzat hartuta, aipatu eskakizuna diskriminatzailetzat jo behar da administratuek beren autonomia-erkidegoko hizkuntza erabiltzearekin zuzenean lotuta ez dauden plazak betetzeko ezartzen denean. Izan ere, eskakizuna gorde behar da administrazioarekin harremanetan jartzerakoan bere hizkuntza erabiltzeko ezintasunak hura erabiltzeko duten eskubidean nahasmendu handia eragin diezaiekeen plazetarako. Horrek eskatzen du bete nahi den plazaren eskumenekoak diren eginkizunak baloratu egin behar direla kasu bakoitzean, hala nola zerbitzu jakin bat dagokien funtzionario-multzoa ere, halako moldez non aipatutako nahasmendua dagoela hautemango den zerbitzuetako funtzionarioren batek erkidegoko hizkuntza berezia hitz egiten duela bermatzen den. Hori guztia, gure Arau Gorenaren hirugarren artikuluak espainiar guztiei ezartzen dien gaztelera jakiteko betebehar konstituzionalaren indarraldiak ñabartuta.
Bosgarrena, inguruabar horietakoren bat ez dagoenean, autonomia-erkidegoetako hizkuntzen eskakizun derrigorrezkoa, berariazkoa zein inplizitua, diskriminatzailetzat kontsideratzen duen jurisprudentzia-tesi iraunkorrak osoki aplikagarria izaten jarraitzen du.”
Zalantzarik gabe egitura juridiko-politiko osoa eraikia dago euskararen normalizazio osoa ekidin eta euskaldunok euskaraz eroso bizi ahal izatea ezinezko egiteko. Epaiek argi eta garbi adierazten dute mugak zeintzuk diren: euskara-eskakizun bakoitza justifikatu beharra dago, eta, hala ere, ez da beharrezkoa atal horietako langile guztiei eskakizunak ezartzea. Epaietan esplizituki jasoa dagoen bezala, zerbitzuko langileren batek euskara ezagututa nahikoa da. Ahaztu gaitezen administrazioaren barrura begiratu eta langile publikoek euskaraz lan egiteko duten eskubideaz eta hori sustatzeaz. Epaileak lotsarik gabe euskara eskatzea salbuespena izan behar duela zuri-beltzean idatziz jartzera iristen dira.
Hori gutxi ez, eta eremu estu itogarri horretatik harago edonolako euskara eskakizunak egitea diskriminatzailetzat jotzen da. Baina zergatik euskara maila bat eskatzea da diskriminatzailea eta ez deialdiaren oinarrietan ezartzen diren gainontzeko eskakizun guztiak? Argi dago hori soilik ikuspuntu ideologiko batetik kontsideratu daitekeela.
Diskurtso honek guztiak argi adierazten du epaile hauen, eta oro har espainiar justiziaren, posizio ideologiko supremazista eta euskarofoboa. Horientzat euskara espainierarekiko subalternoa da eta euskaldunon eskubideak bigarren mailakoak. Euskarak bere tokia izan dezakeela dio baina beti ere aurrez espainierarena ziurtatzen bada, eta inongo kasutan ere toki hori ezin da izan espainieraren parekoa. Euskara eskatzea justifikatu beharra dago eta salbuespena izan behar da; aldiz, espainieraren derrigorrezko ezagutza eta eskakizun unibertsalak ez du inolako justifikaziorik ez azalpenik behar, Konstituzioan ezartzen zaigu eta kito, hori omen da egoera naturala eta normala. Euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko baimen eske ibili beharra inposatzen digute.
Horren aurrean, LAB sindikatutik irmoki salatzen ditugu bi epai hauek eta horiei erantzuteko deitu diren mobilizazioetara dei egiten dugu. Hala, apirilaren 12an Pasai Antxoko Biteri Plazan elkartuko gara 18:30ean, Euskalgintzaren Kontseiluak Bokale Euskararen Aholku Batzordeak antolatuta. Era berean, bihar, hilak 11, Pasaiako Udaleko langileek eguerdian egingo duten mobilizazioan ere parte hartuko du LABek.
