2024ko otsailaren 23an eratu zen eskola garraio eta jolastokiko zaintzaileen hitzarmenaren negoziazio mahaia eta patronalaren jarrera negoziatzeari uko egitea izan da une oro.
Patronaleko enpresa nagusiak, Centro Internacional de Idiomas-ek (CIDI), izan diren bederatzi bileretan erakutsi duen jarrera esplotatzailea gogor salatu nahi du LABek. Gainera, azken bileran, harrokeriaz, negoziazioa uztea erabaki du, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak lizitazioak argitaratu eta hauek esleitu arte, hau da, diru publiko gehiago jaso arte.
Beste behin ere, eskola garraio eta jolastokiko zaintzaileak dira kaltetuak. Lanaldi partzialak nagusi diren sektore feminizatu honetan, soldatak oso prekarioak dira, eta onartezina da patronalaren jarrera, baita Begoña Pedrosaren Hezkuntza Sailaren isiltasun konplizea ere.
LABek behin eta berriz salatu du publikoki patronalak hasieratik hitzarmenaren negoziazioa erabat blokeatu izana, baita Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak berak gatazka honetan duen jarrera ere. Ez da ahaztu behar eskola garraioa eta patioa zaintzeko zerbitzua EAEko eskola publikoetan ematen diren zerbitzu publikoak direla eta diru publikoz kudeatzen direla.
Hori esanda, LABek auzitara eraman du eskola garraio eta jolastokiko zaintzaileen patronala, negoziazio kolektiborako eskubidea urratzeagatik. LAB sindikatuak, orain arte bezala, mobilizatzen jarraituko du, langileen lan eta bizi baldintzak hobetzeko tresnarik onena borroka delako.
Atzo, Mecanerr Herriarentzat-ek bere ibilbidearen balantzea eta irakaspenak jasotzen dituen txostena aurkeztu zuen Urdulizko Kultur Etxean. Txostena eragile ekologista, sindikal, politiko eta sozialen esku utzi dute, etorriko diren prozesu berriei bultzada emateko asmoz.
Plataformaren ustez, balantzea gazi-gozoa da ezinbestean, Stellantisek langileak kaleratu eta instalazioak saldu baitzituen. Hala ere, esperientzia garatzea aurrerapausoa izan dela uste dute, eta etorkizuneko gatazketarako baliagarriak diren ikaskuntza batzuk atera daitezkeelakoan. Euskal Herrian itxiera-prozesu baten aurrean trantsizio ekosozialeko plan bat lehen aldiz erabiltzea esperientzia aitzindaria izan da.
Krisi ekosozialaren eta industriaren eraldaketaren arteko nahitaezko konbergentzia, gatazkak piztu aurretik eztabaidak hastearen garrantzia, plantillen ahalik eta parte-hartze handiena lortzeko beharra eta gizarte-eragile desberdinen artean gutxieneko akordioak lortzeko premia nabarmendu dira. Halaber, trantsizio ekosozialeko plan baten alderdirik garrantzitsuena mobilizazioa indartzeko tresna erabilgarria izatea dela adierazi da.
Udal-erakundeen babesa izatearen garrantzia eta Eusko Jaurlaritzaren gaitzespenak ekarri zuen blokeoa deskribatu ditu. Plataformatik ondorioztatu dutenez, prozesu horiek langileen eta eragile ekologisten protagonismoarekin eta lidergo publikoarekin egitea da trantsizio justu eta jasangarri baterako berme bakarra.
Txostenaren aurkezpenarekin plataformak amaiera emango dio bere ibilbideari.
Pasa den astean hasi zen Aldi Baterako Enplegu Erregulazio Espedientea (ABEEE) luzatzeko prozesua. Hiru sindikatuek eta enpresak ia tarterik ez diote eman negoziazioari. Atzo, apirilaren 7an astelehena, akordioa itxi zuten.
Honako adostasunetara iritsi dira CCOO, UGT eta USO sindikatuak eta enpresako zuzendaritza:
-Urriaren 30era arte luzatuko da.
-Bataz beste, gehienez %35 arte aplikatuko da (kontuan hartu Azkoitian %22 aplikatu dutela batez beste orain arte. Beraz, tarte handia daukate oraindik ere ABEEE gehiago aplikatzeko)
-Laguntza neurriak deitutakoak lan-zentro bakoitzean negoziatzea adostu dute apirilaren amaierara arte.
Azkoitiko hitzarmenean negoziatu beharreko neurriak ABEEEren Lan Egokitzapenerako Planaren pean negoziatu nahi dituzte, ABEEEaren xantaiarekin, eta honen eraginez langileen lan-baldintzak kaskartuz, ABEEE arintzeko direla argudiatuta. Bien bitartean, enpresako hitzarmena negoziatu gabe uztea dute xede. Beti bezala, xantaiarik onartuko ez duela garbi utzi nahi du LABek.
Kontuan hartu behar da Azkoitia eta Reinosan plantilaren %11 gutxiagori aplikatuko zaiola ABEEE (49 langile gutxiagori eragingo die ABEEEk); 2024rako tren handirako (Azkoitiko trena) eta T21erako aurreikuspenak (Reinosako trena) %20 handiagoak direla; eta 2025erako tren txikirako aurreikuspenak (Azkoitikoa), praktikan, 2024ko berdinak direla: Datuek erakusten dute beste era batera kudeatu daitekeela Azkoitiko egoera, eta ez ABEEE bat aplikatuta.
Azkoitiko enpresa-batzordeko gehiengoa osatzen duten LAB eta ELA sindikatuek ez dute sinatu akordioa, beraz, iaz bezala, Azkoitian gutxiengoa diren sindikatuek adostuta aplikatuko dute ABEEE.
Testuinguru global ezegonkorrari aurre egiteko, burujabetzaren beharra defendatu du Igor Arroyo koordinatzaile orokorrak.
Gaur Bilbon egindako agerraldian Igor Arroyo koordinatzaile orokorrak eta Maider Jauregi komunikazio arduradunak Maiatzaren Leheneko mobilizazioen berri eman dute. LABek manifestazio propioak egingo ditu Bilbo, Donostia, Gasteiz, Iruñea eta Tuteran; iaz bezala, Baionako manifestazio intersindikalean ere bloke propioa izango du.
Arroyok testuingu globalari egin dio erreferentzia: “Nazioarteko testuingurua geroz eta korapilatsuagoa da. Kapitalaren logika planeta nahiz herritarren bizitza kolokan jartzen ari da, krisi ekologikoak, militarismoak, behartutako migrazio prozesu erraldoiek, indarkeria matxistak edota prekaritatearen hedapenak adierazten dutenez. Testuinguru honetan, are eta garrantzitsuagoa da Euskal Herriak ahalik eta burujabetza handiena izatea, bizitza erdigunean jarriko duen eredu sozioekonomikoa eraikitzeko”.
Azken urteotako borroka sozial eta sindikalak goraipatu ditu: “horiei esker, agenda politikoan euskal langileontzat garrantzitsuak diren gaiak kokatu dira, hala nola, osasun sistema, zaintza, etxebizitza, pentsioak edota gutxieneko soldata”. Halere, eztabaida hauek faltsuan ixteko arriskuaz ohartarazi du: “Pradalesek formak aldatu ditu, baina funtsean ez dugu aldaketa handirik ikusten: EAJ-PSEk egindako zerga erreformak elite ekonomikoaren pribilegioei eusten die eta, osasun mahaian, osasun sistemaren pribatizazioari eusteko asmoa erakusten ari da Jaurlaritza”.
Hau dela eta, lantokietan, kalean nahiz instituzioetan burujabetzaren eta eraldaketa sozialaren alde presio egitearen beharraz mintzatu da Arroyo; hiru lehentasun aipatu ditu: zerbitzu publikoak garatzea, industria politika berria abian jartzea eta herritar guztiei gutxieneko diru-sarrerak bermatzea.
Zerbitzu publikoei dagokionez, hamarkadetako politika pribatizatzaileak albo batera uzteko beharra defendatu du LABeko koordinatzaile orokorrak: “Sindikatuok urteak daramatzagu salatzen osasun sistemaren pribatizazioa, eskola publikoaren azpigarapena, zaintza eskubidearen urraketa edota etxebizitzen gaineko espekulazioa. Politika publikoen sakoneko aldaketa beharrezkoa da, herritar guztiei osasuna, hezkuntza, zaintza eta etxebizitza bermatzeko. Euskal Herrian badago horretarako ahalmena: enpresariek eta errenta altuek dagozkien zergak ordaindu behar dituzte, herri honek behar dituen zerbitzu publikoak finantzatzeko”.
Industria politikari dagokionez, hiru irizpidetan oinarritutako trantsizioaren alde egiten du LABek: planifikazioa, esku hartze publikoa (baita enpresen jabetzan ere) eta langileen parte hartzea. Ildo honetan, armagintzaren aldeko diskurtso enpresarial eta instituzionalak kritikatu ditu Arroyok: “Euskal Herriko susperraldi industriala ezin da armagintzan oinarritu, militarismoak bizitzaren suntsipena, larrialdi ekologikoaren azkartzea eta murrizketa sozialak dakartzalako. Aitzitik, Euskal Herriak lidergoa hartu behar du trantsizio ekosozialean, hortik etorriko da euskal industriaren etorkizuna”.
Hirugarrenik, gutxieneko soldata eta pentsioari egin dio erreferentzia Arroyok: “Herritar guztiei oinarrizko diru-sarrera duinak bermatzeko eta aldagai desberdinen araberako arrakalak murrizteko bi neurri egiturazkoak dira. Euskal Herrian gutxieneko soldata eta pentsio propioak ezartzea ezinbestekoa da, hemen bizitzeko diru-sarrera handiagoak behar direlako. Baina gainera, autogobernuaren ikuspegitik garrantzia handiko helburuak dira. Bertako herritarrei oinarrizko bizi baldintzak bermatzeko gai ez dena autogobernu mugatua da”.
Jakina denez, gutxieneko soldata eta pentsio propioak finkatzeko ekimenak abian dira. Pentsiodunen mugimendua herri ekimen legegile arrakastatsua burutu du eta gehiengo sindikalak gutxieneko soldataren eskumena Hego Euskal Herrirako ekartzeko herri ekimena abiatzear du.
Gutxieneko soldata finkatuko lukeen lanbidearteko akordioari dagokionez, berriz, Confebask eta CENek uko egin diote lanbidearteko akordio bat negoziatzeari. Arroyok onartezintzat jo du CEN eta Confebasken jarrera: “Alde batetik, babes instituzionala jasotzen dute, diru publikoa jasotzen dute, onura fiskalak jasotzen dituzte, ordezkaritza instituzionala bereganatzen dute. Baina beste alde batetik, muzin egiten diote fede onez negoziatzeko betebeharrari, bai gutxieneko soldatari dagokionez, bai etxeko langileen hitzarmenari dagokionez, baita blokeatuta dauden dozenaka hitzarmenei dagokionez ere. Jendartearen eta instituzio publikoen baliabideez baliatu bai, baina dagokion betebeharrari muzin egitea, bizkarroi bat bezala jokatzea da”.
Confebasken ezezkoaren aurrean esku hartzea eskatu dio Arroyok Jaurlaritzari: “Confebaskek onura ugari jasotzen ditu instituzio publikoengandik. Bada, hauxe eskatzen diogu Jaurlaritza, EAJ eta PSEri: baldintzatu dezatela Confebaski ematen dioten babesa. Esan diezaiotela, argi eta garbi, negoziazio mahaian eseri ezean Confebaski babes politiko, instituzional eta materiala kenduko diotela”.
Azken asteko mobilizazioetan egin bezala, Maiatzaren Lehenean ere mezu argia helaraziko LABek hala Patronalari nola instituzioei: “izan akordio interprofesional baten bidez, izan lege bidez, ez dugu etsiko gutxieneko soldata propio eta duina ezarri arte. Goizago ala beranduago, negoziazio mahaia eratzeari Confebaskek ezarritako betoa gainditu egingo dugu”.
LAB sindikatuak prentsaurrekoa eman du gaur goizean Iruñean, eta bertan eman du ezagutzera sindikatuak epaitegietan lorturiko garaipena, Nafarroa Garaian 48 orduko asteko atsedena aspalditik betetzen ez duen FCC garbiketa enpresaren kontra, eta orain bi epairi kasu eginez errespetatu beharko duena. Era berean, LABek irmoki salatu du langileen zati batek pairatzen duen diskriminazio egoera, enpresak babes judizial eraginkorrerako eta ukigabetasun bermerako duen eskubidea urratzen ari delako; gainera, bere ordezkaritza sindikalaren kasuan FCC askatasun sindikalerako eskubidea ere urratzen ari da.
FCC Medio Ambiente enpresak langileen oinarrizko eskubideak sistematikoki urratzen dituela salatu du gaur LABek, bai kale garbiketan, bai Iruñeko eta Iruñerriko zabor bilketan, baita Nafarroan esleituta dituen gainontzeko kontratetan ere. LABek epaitegietara jo behar izan zuen FCCk langile baten asteko 48 orduko atsedenerako eskubidea errespeta zezan. LABek irabazi zuen epaiketa hura, eta FCCk errespetatu egin behar izan zuen atsedenaldi hura, baina hori egiteko langilearen lan baldintzak aldatu zituen. Beraz, LABek epaitegietara jo zuen berriz, eta berriz ere irabazi du. Hori dela eta, FCCk atsedena errespetatu beharko du, langile horren txandak aldatu gabe.
LABen iritziz, onartezina da langileon oinarrizko eskubide guztiak judizializatu behar izatea: atsedenerako eskubidea, antzinatasuna, ordaindutako lizentziak, lan osasuna, berdintasuna… Zentzu horretan, LABek ATSU, CCOO eta UGT sindikatuen jokabidea ere salatu nahi du, borroka kolektiboa alde batera utzi eta sententziak ez betetzeko enpresako zuzendaritzaren diktatuei obedientzia itsua erakusten baitiete. Era berean, LABek Iruñeko Udalari eta Iruñerriko Mankomunitateari kontratazio agiriek diotena betearazteko exijitu die.
Gainera, LABek irmoki salatu du FCCk, bere eskubideak errespeta zitezen eskatzen zutenen lan baldintzak nabarmen aldatzean, benetako babes judizialerako eta ukigabetasun bermerako eskubideak urratu dituela, hau da, enpresaren aldetik errepresaliarik ez jasateko eskubidea, eskubideak aldarrikatze hutsagatik edo horiek betetzea eskatze hutsagatik. Errepresaliak areagotu egin dira LABeko delegatu sindikalen kasuan, izan ere, delegatu izateagatik jazarri dituztelarik, askatasun sindikalerako oinarrizko eskubidea ere urratu dute.
FCC enpresak jaso duen astindu judiziala nabarmena da, eta, zalantzarik gabe, asteko 48 orduko atsedena errespetatzera behartzen du, igandeetan ere atseden hori errespetatuz eta funtsezko aldaketarik egin gabe, hala nola txanda-aldaketak. Hala ere, FCC arauak ez betetzeaz gain, galtzaile txarra ere bada, eta ez ditu epaiak betetzen eta kale-garbiketako langile guztiei aplikatzen. Eta jokabide enpresarial horrek ATSU, UGT eta CCOOen aliantza eta konplizitate negargarri eta antisindikalak ditu, langile bakar batek ere eskubide hori eska ez dezan presionatu duena, eta legez ezarritakoaren azpitik dauden Zuzenbidearen aurkako akordioak sinatu dituena. Hori horrela izanik, Nafarroako Gobernuko Enplegu Departamentuak berak hitzarmen berriaren erregistroa geldiarazi du, epaien arabera zuzendu eta konpon dadin, langile bakoitzaren txandak errespetatuz, asteko gutxieneko atsedenaldi legalak jaso eta bete ditzan.
LABek Iruñeko Udalari zein Iruñerriko Mankomunitateari exijitu nahi die kontratazio agiriak betearaz ditzatela, eta enpresa esleipendunei langileen oinarrizko eskubideak errespetaraz diezazkietela. Zentzu horretan, LABek dagoeneko jakinarazi dio Iruñeko Udalari FCCk udalarekin sinatuta duen kontratuaren lan-eskubideen arloko ez-betetzeen berri, enpresa zigor oso larriengatik zigortzeko beharrezko izapideak has ditzan, eta esleipen berrian arreta berezia jar dezan, kontratua adjudikatzen zaion enpresak orain urratutako eskubideak errespeta ditzan.
Mobilizazioa egingo du ostiralean, apirilaren 11n, Gasteizen, TUVISAren aurrean (Agirrelanda, 2), goizeko 10:30ean.
Joan den martxoan, Gasteizko Lan Arloko 3. Epaitegiak LAB sindikatuaren aldeko epai irmoa eman zuen, eta onartu zuen enpresak legez kanpo jokatu zuela, LABen atal sindikala ukatuta eta gure kide bat ordezkari sindikal izatetik kenduta. Epaia argia da: eskubide urraketa dago eta eta TUVISA horregatik kondenatu zuten.
Baina epaia onartu, erantzukizunez jokatu eta bere jarrera errepresiboari amaiera eman beharrean, TUVISAk errekurtsoa jartzea erabaki du. Erabaki honek agerian uzten du enpresako zuzendaritzak erabat mespretxatzen dituela langileen eskubide laboral eta sindikalak. Gatazka luzatu nahi dute, langileen eskubideak defendatzen dituztenak ahuldu eta askatasun sindikala zigorrik gabe urratzen jarraitu.
LABek azpimarratu nahi du ez dela ari edozein multinazional pribaturi buruz, Gasteizko Udalaren menpeko enpresa bati buruz baizik. Beraz, horretarako baimena, babesa eta abala ematen jarraitzen duen bitartean, politika antisindikalaren erantzule zuzena da. LABentzat jarrera hau oso larria eta onartezina da. Noiz arte jarraituko du Udalak onartzen TUVISAn langileen eskubideak zapaltzea?
LABek argi dauka: epaitegietan, enpresan eta kaleetan borrokan jarraituko du. Isiltzen saiatu dira, baztertzen saiatu dira, bere atal sindikala ikusezin bihurtzen saiatu dira… baina ez dute lortu eta ez dute lortuko. Aurrera egiteko arrazoiak eta duintasuna soberan ditu.
Maiatzaren Leheneko mobilizazio bateratua aurkeztu dute gaur Baionan LAB, CGT, CFDT, FSU eta Solidaires sindikatuok. Faxismoaren eta kapitalismoaren aurrean, klase elkartasuna eta borroka aldarrikatuko dituzte, eta baita aberasatasuna, enplegua eta zaintza lanak banatzeko beharra ere.
Ezinbesteko borroka eguna da Maiatzaren Lehena mundu osoko langileriarentzat, langile izatearen harrotasuna aldarrikatzekoa eta justizia sozialaren alde borrokatzekoa. Horregatik, LAB, CGT, CFDT, FSU eta Solidaires sindikatuek mobilizazio bateratura deitu dute gaur Baionan. 11:00etan abiatuko da tren geltokitik.
Konstatazioa lazgarria da, salatu dutenez: “kapitalistek gure bizkar gainean aberastasunak bereganatzen dituzte, eta gure bizitzei kalte izugarria egiteko ahalmena dute”. Egoera horren benetako errudunak aberastasuna arpilatzen eta planeta suntsitzen duten aberatsak eta boteretsuak direla azaldu dute: “Eskuin muturra diruztatzen dute faxismoa hobeto zabaltzeko, bestearen gorrotoa hauspotzeko beren sistema bidegabe eta bortitzari eusteko asmoz”.
Horren aitzinean, elkartasunari eta borrokari eustera dei egin dute: “klase langilearen antolaketa eta batasuna ezinbestekoak dira biharko borrokak irabazteko. Aberatsek, espekulatzaileek, multinazionalek espoliatu egiten gaituzte, larrutu egiten gaituzte. Bada garaia langileoi boterea emateko eta krisi demokratiko egoera honetatik ateratzeko, aberastasuna, enplegua eta zaintzak lanak, ordainduak edo ordaindu gabeak, banatzeko”
Era berean, egungo gobernuek sustatu nahi duten “gerra ekonomia inperialista”, heriotza ereiteaz gain, zerbitzu publikoak eta oinarrizko eskubideak desegiteko aitzaki gisa darabiltela salatu dute. “Lan egiten dutenak edota prekarioenak sakrifikatzea ez da onargarria. Indar harreman bat eraiki behar dugu, sistema kolektibo eta elkartasunezkoak indartzea edo sortzea exijitzeko”.
Bestalde, Gizarte Segurantzak 80 urte beteko ditu aurten, eta urteurrena baliatu dute salatzeko, aurrerapen sozial handia izanagatik, haren desegitea azkartzen ari dela: “osasun zerbitzuak eta zainketakoak pribatizatu egiten dira, eta osasun-gastua gero eta gehiago langileon gain geratzen da, lanpostuak prekarizatzen. Horrela, langileok ez gaude hain babestutak”.
Elkarrekin honako aldarrikapenak plazaratuko dituzte Maiatzaren Lehenean: • Zerbitzu publiko indartsu, kualitatibo eta irisgarriak denetzat • Duintasunez bizitzeko aukera ematen diguten lansariak eta pentsioak • Bifurkazio ekologiko politika bat, klima-aldaketearen ondorioak arintzeko • Emazteen eta gizonen arteko berehalako lansarien berdintasuna • Lantoki guztietan protokoloak ezarri eta aplikatzea, diskriminazio, jazarpen eta indarkeria guztiei eraginkortasunez aurre egiteko
Joan den asteazkenean amaitu zen, akordiorik gabe, enplegu erregulazioko espedientearen kontsulta aldia Guardian Laudion. LABetik berriro ere irmo salatzen dugu itxiera hori ez dela gerora sortutako edo saihestezinezko egoera baten ondorioa, multinazionalak lantegia ixteko planifikatutako estrategia baten emaitza baizik. Guardianek nahita eragin ditu itxiera justifikatzeko baldintzak, eta, hasiera hasieratik, aurrez pentsatutzat jo dugu.
Gure kontrako jarrera argia eta sendoa izan da prozesuaren hasieratik. Ahalegin guztiak egin ditugu Aiaraldean enplegua gehiago suntsitzen duen erabaki bidegabe bat geldiarazteko eta enpresa historiko bat ez ixteko, hainbat hamarkadatan lurraldean errotuta egon dena. Erakundeen ate posible guztiak jo ditugu, baina prentsan egindako adierazpenetatik harago, ekintza eza besterik ez dugu aurkitu. Ez da benetako borondaterik egon konponbideak mahai gainean jartzeko, eta are gutxiago enplegua babesteko.
Kontsulta aldia akordiorik gabe amaitu zenez, LABek uste zuen ezinbestekoa zela bide juridikora jotzea. Hala ere, enpresak prozesua kalte ordainekin bakarrik ixteko egindako presioek eragina izan dute: langileen gehiengo batek eskainitako kalte-ordaina onartzea erabaki du, eta, horrela, bide judizialetik jarraitzeari uko egin dio.
Guardianek azken unera arte jokatu ditu bere kartak, higadura eta ziurgabetasuna erabiliz borondateak menderatzeko, pertsonen bizitzarekin eta lanpostuekin jolastuz. Eta hau ezin da gertatu. Multinazionalei inpunitate osoz jardutea ahalbidetzen dien logika horri amaiera emateko eskatzen dugu irmo. Nahikoa da bere erabakiak baldintzarik gabe abalatzea, eta nahikoa da langileria kontuan hartzen ez duten politika industrialak egitea.
Eusko Jaurlaritzak ikusle soila izatea erabaki du berriro ere, enpleguaren eta tokiko industriaren defentsan eragile aktibo gisa jardun beharrean. Pasibotasun instituzional horrek multinazional handien boterea indartzeko baino ez du balio, gure herrialdeko ehun produktibo eta sozialaren kontura.
LABetik eredu hori salatzen jarraituko dugu, langile klasearen eskubideak defendatuz eta pertsonen zerbitzura egongo den eta ez kapitalaren zerbitzura egongo den industria politika eskatuz. Horregatik, uste dugu beharrezkoa dela aktibatzen jarraitzea eskualdeko enplegua defendatzeko eta langileen interesak beti izango dituzten parte hartze prozesuak bermatzeko.
Sindikatuek nabarmendu dute patronalak ia 30 urte daramatzala indarrean dagoen lan osasuneko araudia ez betetzen, inpunitate osoz.
Laneko Segurtasun eta Osasunaren Nazioarteko Eguna da apirilaren 28a eta egun horretan egingo dituzten mobilizazioak aurkeztu dituzte gaur LAB, ESK, STEILAS, EHNE-etxalde eta HIRU sindikatuek (Nafarroakoan CGTk ere hartuko du parte).
Horrela, “Absentismoa patronalaren iruzurra. Lan osasuna, gure eskubidea” lemapean, mobilizazioak egingo dituzte Donostian (11:30ean Alderdi Ederren) eta Iruñean (11:00etan, Sarasate pasealekuan).
Sindikatuen arabera, datuek erakusten dute absentismoa ke-laino bat dela eta arazo nagusia laneko arriskuak direla, patronalak legedia urratuz eragiten dituenak. Arrisku hauek emaitza larriak dituzte langileen osasunean, 64 hildako eta 102.000 istripu traumatiko 2024an.
Gasteizen, Legebiltzarreko atarian egin dute iragarpena. Izan ere, lan osasunerako intersindikalak 2024ko ezbeharren txostena aurkeztu dute bertan.
Adierazi dute 2024an enpresek zein mutualitateek 102.000 lan istripu aitortu dituztela, eta hauen erdiek baja eragin dutela. Zehaztu dute gertatzen diren lan istripuetako asko ez direla aitortzen.
Gaineratu dute gobernuek heriotzen datuak ere izkutatzen dituztela, ohikoenak, garraiolarienak edo in itinere zein in mision istripuak izaten direlarik, askotan laneko heriotza bezala hartzen ez dituztenak.
Istripu eta heriotza hauetako asko beren afiliatu sarearen bidez ezagutzen dituzte sindikatuek. Horrela, sindikatuek 64 laneko heriotza zenbatu zituzten 2024an eta datu ofizialek 47 jaso zituzten. Sindikatuen arabera, honek erakutsiko luke datu ofizialak ezin direla seriotasunez hartu.
Azken urtean mutualitateen ariketa zital berri bat azaleratzen dela ere adierazi dute sindikatuek, enpresek aitortutako eta komunikatutako istripu traumatikoak ez onartzea.
Gaineratu dute sektore batzuetan errazagoa da hiltzea, basogintzan, eraikuntzan, industrian edo garraioan, esaterako, eta beste batzuetan errazagoa dela gaixotasun profesionalak garatzea, eta honetan gero eta nabarmenagoak direla afekzio psikosozialak. Honekin lotuta, sektore feminizatuek pairatzen dute egoera bortitzena. Lan batzuek hil egiten dute, beste batzuek aldiz, ez dute bizitzen uzten.
Laneko gaixotasunei dagokienez, elkarte enpresarialak diren mutualitateetako sendagileek erabakitzen dute lehen instantzian, langileak pairatzen duen gaitz horren jatorria lanekoa ala arrunta den. Mutualitateen jarrerak gaixotasun profesionalen azpierregistro lotsagarria eragiten dutela gaineratu dute.
Sindikatuek nabarmendu dute patronalak ia 30 urte daramatzala indarrean dagoen lan osasuneko araudia ez betetzen, inpunitate osoz. Gaineratu dute amaraun instituzionala inpunitate hori babesteko izan zela sortua, gobernuek ez dutelako patronala isuntzen eta patronalak ederki dakielako hori. Gobernuek enpresei zuzendutako mezua argia izango litzateke, “zuek jarraitu horrela, ez baita ezer gertatuko”.
Iruzur honetan funtsezkoa da mutualitateen egitekoa, patronalaren inpunitatea eta gobernuen antzutasuna baliatzen baitute. Honela, OSALAN eta NOPLOIk egiten dituzten plan garestien islada ez da inon ageri.
Egoera latz honen aurrean LAB, ESK, STEILAS, EHNE-etxalde eta HIRU sindikatuek adierazi dute urratsak ematen jarraituko dutela:
Era berean, gobernuei exijitu diete patronalari araudia betearazteko bitarteko errealak ipini ditzala.
