2025-12-13
Blog Page 30

CAFeko hainbat enpresa batzordek Israelekin harreman komertzialak amaitzeko eskatu diote zuzendaritzari

CAF Beasain, CAF Irun, CAF Power & Automation, Trenasa, CAF signalling Amorebieta, CAF TE Tailerrak eta Rail Line y Geminys enpresetako batzordeek herri palestinarrarekiko elkartasuna berretsi dute, eta nazioarteko legeria errespetatzeko, giza eskubideak ez urratzeko eta Israelekin harreman komertzialak eteteko eskatu diote zuzendaritzari. LABek guztiz babesten du enpresa batzorde hauen iniziatiba.

Uztailaren 1ean Francesca Albanese Palestinari buruzko NBE Nazio Batuen Erakundearen kontalari bereziak bere txostena argitaratu zuen, eta bertan CAF Israelen okupazioaz baliatzen diren enpresen artean sartu zuen. Txosten horren argitalpena, hain justu, Sidenor euskal enpresak Israelekin merkataritza-harremanak eteteko egindako iragarpenaren une berean izan zen, zeina Palestinarekiko euskal ellkartasunaren garaipentzat hartu behar den, LABek nabarmendu duenez.

Albanesek aurkeztutako txosten horrek Israelek Palestinan egiten duen okupazio kolonialaren kontura irabaziak dituzten hainbat enpresa aipatzen ditu, eta aipatutako enpresen artean dago CAF , Jerusalemgo tranbiaren proiektuan parte hartzeagatik. Txostenak zehazki adierazten du mota horretako azpiegituren helburua “koloniak ezartzea eta zabaltzea eta Israelekin lotzea” dela. Txosten horrek ofizializatu baino ez du egin 2018tik enpresa batzordeak salatu duena, eta, ildo horretan, enpresa batzordeak berriro ere bere ezinegona adierazi nahi du. Izan ere, kezkatuta dago konpainia Israelen kolonizazio estrategia zuzenean indartzen duen eta Palestinako herriaren eskubide oinarrizkoenak urratzen dituen proiektu batean inplikatuta dagoelako. Kezka hori gehiago areagotzen du, gainera, proiektuaren legezkotasunak, oso eztabaidagarria baita.

Gainera, aipatutako enpresetako langileak oso kezkatuta daude CAFek proiektu honetan parte hartzeak enpresan bertan eta etorkizuneko proiektuen bilakaeran izan dezakeen eraginagatik, eta berriro ere CAFen zuzendaritzara jo dute, alde batetik, enpresak nazioarteko legearekiko errespetua berma dezan eta bere parte hartzeak giza eskubideen inolako urraketarik eragin ez dezan eskatzeko. Eta, bestetik, Israelekin harreman komertzialak amaitzeko exijitu diote, bereziki, nazioarteko legeriaren arabera legez kanpo okupatutako lurraldeetan.

Banketxeei eta eraikuntza enpresei diru publikoz laguntzea etxebizitza politika okerra dela salatu du LABek

Gaur, EAJren iniziatibaz, etxebizitzak erosteko abalen lerroa onartzekoa da Eusko Jaurlaritza. LABek dekretua bertan behera uzteko alegazioak egin dizkio, 2015eko Etxebizitza Legea urratzen duela iritzita.

Sabin Etxea aurrean elkarretaratzea egin du LABek, Jaurlaritzaren etxebizitza politika salatzeko eta azken asteetan hartu diren neurrien inguruko balorazio kritikoa egiteko. Endika Perez Ekintza Sozialeko arduradunak hartu du hitza, eta hiru mezu nagusi azpimarratu ditu.

Batetik, aurreko astean EAJk eta PSEk Eusko Legebiltzarrean aurkezturiko premiazko neurriak aztertu ditu Perezek. Haren hitzetan, bizi dugun larrialdi egoerari eraikuntza ziklo berri batekin erantzun nahi dio gobernuak eta, hartutako norabidearekin, arazoa are gehiago okertuko du, konpondu beharrean: “Langileak pobretzeko arrazoi nagusietakoa bihurtu da etxebizitza; sarbidea geroz eta zailagoa da, eta EAJk eta PSEk nahiago izan dute merkatu pribatua elikatzeko politikak eta eraikuntza enpresei begirako neurriak proposatu, errotik arazoari erantzun baino. Prezioak jaisteko berehalako neurriak behar dira, baita parke publikoa handitzekoak ere, baina parka ezin da soilik etxe berriekin osatu. Dagoena mobilizatzeko neurriak behar-beharrezkoak dira”.

Diru publikoa zertara bideratzen den, horrekin ere kritiko azaldu da Ekintza Sozialeko arduraduna: “Hemen eskupekoak jaso eta diru laguntzetatik bizi direnak banketxeak, eraikuntza enpresak eta higiezinen patronala dira, eta horri amaiera eman behar zaio. Etxebizitzen funtzio soziala lehenetsi behar da eta harekin negozioa egiteko aukera mugatu. Hor egin behar da ahalegina eta hor hartu behar dira premiazko neurriak”. Perezek adierazi du gazteak emantzipatzeko diru laguntzak errentisten eskuetan amaitzen dutela, eta, era berean, gaur onartuko den abalen lerroa banketxeei diru publikoaren transferentzia egiteko erabakia dela. “Suari gasolina gehiago botatzea da; merkatuko prezioek igotzen jarraituko dute, eta banketxeek, langileen hipoteken bidez gehiago aberasten”. 

Halaber, salatu du abalen lerro horri alegazioak aurkeztu dizkiola LABek, 2015eko Etxebizitza Legea urratzen duela iritzita. “Legeak jasotzen du diru publikoak alokairu sozialerako edota etxeak birgaitzeko izan behar duela, eta, orain, Gazteria Sailak 140 milioi bideratuko ditu, Finantza Institutuaren eskutik, erosketa sustatzera”. Horren ondorioa izango da, Perezen arabera, dagoeneko etxea erosteko aukera dutenei erraztu egingo zaiela horretarako aukera, eta, aldiz, premia handiagoa dutenek babesgabe jarraituko dutela. “Dekretua bertan behera uzteko eskatu dugu, eta erantzuna da abal lerro hau ez dela etxebizitza politikaren parte. Eskandalu hutsa da”, salatu du. 

Hirugarrenik, Perezek azpimarra egin du LABek egindako proposamenetan. Etxebizitza larrialdiari eta langile sektoreek bizi duten prekarizazio eta pobretze prozesuari aurre egiteko, prezioen etengabeko igoerari galga jartzeko eta horiek jaisteko neurriak behar direla aldarrikatu du. Horretarako, EAE osoa tentsio gune izendatzeko eskatzen du LABek, baita prezioen indizea berehala publikatzea ere. “Ez du arazoa konponduko, baina tresna gehiago emango dizkigu”, adierazi du Perezek. Era berean, Etxebiden 100.000 pertsona izen emanda egotea eta %85ek alokairu soziala galdegiteak nahikoa arrazoi behar luke Etxebizitza Legeak jasotzen duena betetzeko, salatu duenez. Etxebizitza eskubidea bermatzeko eta sarbidea ahalbidetzeko merkatu pribatuan alokairua ordaintzetik alokairu soziala eskaintzera igaro behar du administrazioak, aldarrikatu duenez, eta, horretarako, etxejabeei, banketxeei eta errentistei onura fiskalak eman beharrean, presio handiagoa egin behar zaie, etxebizitzak egon badaudelako. 

“Negozioa egiteko bahitutako etxeak modu duin eta iraunkorrean bizitzeko etxeak bihurtzeko neurriak behar ditugu”, aldarrikatu du. “Pertsonak dira erdigunean jarri behar direnak, maizterren eskubideak babestuz eta zabalduz, inor kale gorrian geratu ez dadin. Astero ezagutzen ditugu indarrez haien etxeak uztera behartzen dituzten langileen egoerak, atzo Bilbon etxegabetutakoa nola, eta halako egoerak ezin ditugu normalizatu eta onartu”. 

Amaitzeko, LABek etxebizitza problematikari aurre egiteko duen konpromisoa berretsi du Endika Perezek: “Bizi dugun gatazkan modu zuzenean esku hartzen ari da sindikatua, ekintza sindikalaren bidez, alokairuen prezioak jaisteko borroka eginez, turistifikazioaren ondorioei aurre eginez eta etxegabetzeen aurka.” Horrela, sindikatua etxebizitza problematikari aurre egiteko tresna izan dadin lanean jarraituko dutela esan du Perezek. 

Loiuko FCC Aqualiako langileek aurreakordio historikoa lortu dute 30 eguneko grebaren ostean

Uztailaren 4an, 30 eguneko greba mugagabearen ostean, FCC Aqualia enpresarekin aurreakordio bat lortu zuten Loiuko ur-zerbitzuko langileek. Aurreakordio horren bidez, urteetako desorekak amaitu eta lan berdina egiten duten langile guztiek lan baldintza berdinak izatea bermatuko da.

Langileek aspaldiko aldarrikapen nagusia lortu dute: Bizkaiko Ur Partzuergoaren azpikontrata guztien artean lan baldintzen parekatzea. Akordioaren bidez, hainbat eduki nabarmenetan –hala nola dietak, zaintza-guardia sistemak eta bestelako prestazioak– berehalako ekiparazioa ezarriko da. Gainera, soldataren ekiparazio osoa bi fasetan gauzatuko da: 2027an eta 2028an, ordainsarien parekatze osoa iritsiko da, eta horrek, kasu batzuetan, %42ko soldata igoera ekarriko du. Ez da, beraz, akordio sinple bat: langileen bizi-baldintzetan, jauzi kualitatiboa baizik.

Langileek aurreakordioa aho batez onartu zuten grebalarien asanbladan. Bai borrokaren luzerak, bai langileen batasunak erakutsi dute antolakuntza sindikalak eta borroka kolektiboak bide emankorra direla benetako aldaketak lortzeko.

Greba honek, eta azken urteetan Bizkaian izandako azpikontratetako beste hainbat gatazkek, agerian utzi dute egungo pribatizazio politikek zerbitzu publikoak bermatzen dituzten langileen prekarizazioa dakartela. Ezin dugu ahaztu uraren kudeaketa publikoa dela, baina enpresek etekin pribatuak lortzeko baliatzen dutela azpikontratazioa, eta ondorioz, langileen eskubideak urratuak izaten direla. Egoera horrek arduradun politiko zuzenak ditu, eta langileek argi utzi dute prekarizazio horri aurre egiteko borrokan jarraituko dutela.

Loiuko Aqualia zerbitzuko langileek hauteskunde sindikaletan LABekin antolatzeko hautua egin zuten, eta borrokatzeko erabaki irmoa hartu. Aukera horri esker, lan baldintzak nabarmen hobetzea lortu dute. LABek zorionak helarazi nahi dizkie langile guztiei erakutsitako irmotasunagatik eta batasunagatik.

Aurrerapauso hau ez da kasualitatea: antolakuntza, konpromisoa eta borrokaren bidez lortu da. Ozen esan dezakegu: borrokak merezi du. 

Oldarraldiari erantzuteko eta administrazioaren euskalduntzean jauzi egiteko, mobilizazioak eta ekimenak bultzatuko ditu LABek udazkenean

Lan deialdi berriak prebentziozko jarrerarekin ezartzen hasiak dira instituzioak, epaitegien zigorra jasotzeko mehatxuak baldintzatuta. Horren aurrean, oldarraldiari erantzutetik harago, administrazioa euskalduntzeko legeria aldatu beharra dago, eta horrek herritarren aktibazioa eskatzen du. Horretan bere ekarpena egingo du LABek.

Duela 4 urte hasitako EAEko administrazioaren euskalduntzearen aurkako oldarraldi politiko-sindikal-judizialak ez du etenik izan azken hilabeteetan. Horrela, EAEko hainbat lan deialdi eta legeren hizkuntza eskakizunen zein euskara sustatzeko bestelako neurrien aurkako 14 epai, gutxienez, izan dira ikasturte honetan. Hau da, hilabetean epai bat baino gehiago, hori da epaitegietatik euskaldunon hizkuntza-eskubideen aurka etenik gabe egiteko azken hiruzpalau urteetako kadentzia arbuiagarria.

Epai hauek guztiek euskara administrazioan erabat normalizatzea oztopatu nahi dute, eta, ahal duten heinean, aurreratutakoari atzerantz eragitea beste helbururik ez duen jurisprudentzia osatu. Administrazio publikoaren lanpostu guztietara aurkezteko gaztelera ezagutzea beharrezkoa den arren, euskara eskakizunak gaztelerazkoekin parekatu nahi dituzten edozein lan deialditako eskaerak “gehiegizkoak” eta “inposizioa” omen dira. Epai-segida horren bitartez epaileak hizkuntza politika egiten ari dira, beraien eskumenetatik harago joanez; euskararen eta euskaldunon hizkuntza eskubideen aurkako hizkuntza politika judizial glotozida.

Argudioen bihurritze horretan, hizkuntza eskubideen eta lan eskubideen arteko dikotomia faltsua planteatzen ari dira sektore euskarafoboak. Izan ere, eskubideak, eskubide badira, ezin dira mailakatu. Eskubide batzuen urraketa aldarrikatzea beste batzuen mesedetan ez da zilegi ezta onargarria ere, eta larria da hori izatea euren burua aurrerakoitzat duten pertsonen eta eragileen mezua.

Hori guztia nahiko ez, eta ikasturte honetan nabarmentzekoa da oldarraldiaren ondorioak eta eraginak ezagutzen ere hasiak garela. Epai bakoitzak aztertzen duen auzi espezifikotik harago, epai segida luze hau administrazioaren euskalduntzearen egungo paradigmari kortse estua ezartzen ari zaio. Arduradun instituzionalak lan deialdi berriak prebentziozko jarrerarekin zehazten hasiak dira, horiei helegitea jartzeko arriskua agerikoa dela jakinda, eta, hori gertatuz gero, aurkako epaia jasotzearen mehatxua ia ziurra denaren beldurrarekin. Hau da, lan deialdi berriak eta administrazioaren euskalduntzearekin lotutako bestelako neurriak ez dira erabakitzen ari, orain arte bezala, administrazio elebiduna erdiesteko prozesu progresiboan urrats berriak egiteko perspektiba askearekin (eta herri honen gehiengoaren borondateari jarraituz), baizik eta epaitegien zigorra jasotzeko mehatxuaren pean. Horrek guztiak gazteleraren hegemonia areagotu, eta euskara bigarren mailako menpekotasun egoeran betikotu baino ez du egingo.

Oldarraldiak ez du etenik izango, eta euskararen normalizazio prozesuaren une erabakigarrian gertatzen ari da hau, administrazioaren euskalduntze prozesu osoa auzitan jartzen ari baitira. Horregatik, ez da nahikoa oldarraldiari aurre egin eta administrazioa euskalduntzeko egungo eredua defendatzearekin. LABen ustez, administrazioa euskalduntzeko paradigma eraldatu beharra dago, eremu horretan jauzi egiteko. LABek aldarrikatzen duen paradigma berria EH Bilduk aurkeztutako Enplegu Publikoaren Legea aldatzeko proposamenaren norabidean doa. Aldaketa horrek soilik emango dio segurtasun juridikoa administrazioa euskalduntzeko prozesuari.

Hala ere, administrazioa osoki euskalduntzeko ez da nahiko legea aldatzeko bide parlamentarioarekin. Helburu horrek eragile sindikalen, euskalgintzaren, eta, oro har, herritarren aktibazioa eta indar metaketa eskatzen du. LABen ustez, pairatzen ari garen erasoaldiaren tamainako aktibazioa eta mobilizazioa beharrezkoa da, ez soilik oldarraldia gerarazteko, baita administrazioaren euskalduntzean jauzi egiteko ere. Horrela, aktibazio horri ekarpena egiteko, LABek udazkenean hainbat mobilizazio eta ekimen egingo ditu.

Amazonek langileen osasunerako eskubidea urratzen duela baieztatu du Lan Ikuskaritzak

LAB sindikatuak salaketa jarri zuen Trapagarango Amazonen aurka, langileen eta prebentzio ordezkarien eskubideak sistematikoki urratzeagatik. Lan Ikuskaritzak arrazoia eman dio sindikatuari, eta enpresari irregulartasun horiek zuzentzeko agindu dio. Beste behin, erakunde batek berresten du multinazionalak legea urratzen duela, langileen eskubideen eta osasunaren kaltetan.

Amazonek, legez kanpo, dokumentu bakarrean bateratzen zituen hainbat datu: mutualitatera joateko bolantea, lan-istripuaren partea eta istripuaren ikerketa-txostena. Praktika horrek langileengan presioa eragiten zuen, eta osasun-laguntzarako eskubidearen erabilera oztopatzen zuen. Gainera, enpresak berak aurrez baloratzen zuen kalteen jatorria, istripua lanekoa ote zen ala ez esateko, osasun laguntza baldintzatuz.

Lan Ikuskaritzaren arabera, “informazio mota ezberdinak bateratuta daude fitxategi bakarrean”, eta horrek “beharrezko dokumentazioa bereizita aztertzea eta identifikatzea zailtzen du”. Ondorioz, informazio eskubidea oztopatzen da eta osasun-kalteei jarraipen eraginkorra egitea ia ezinezkoa bihurtzen da.

Ikuskaritzak salatu du, halaber, enpresak lan-istripuaren aurretiazko aitortzaren arabera baldintzatzen duela mediku-laguntzarako bolantea ematea, eta horrek ez du bat egiten aplikatu beharreko araudiarekin. Ohartarazten duenez, enpresak “berehala” eman behar du bolantea, istripuaren izaerari buruzko epairik edo aurretiazko baloraziorik egin gabe.

Horrez gain, enpresak ez die eman langileei inolako prestakuntza eguneraturik, ezta larrialdi edo istripu egoeretan nola jokatu jakiteko informaziorik ere. Honek zuzenean urratzen du Lan Arriskuen Prebentzioari buruzko Legea.

Lan Ikuskaritzak espresuki adierazi du:

  • Osasun-laguntza eskatzeko bolantea, istripuaren partea eta ikerketa-txostena dokumentu banatuetan eman behar direla, eta ez batera.
  • Enpresak ezin duela istripuaren izaera lanekoa den ala ez erabaki, eta ondorioz, ezin du baldintzatu mediku-laguntza ematea.
  • Enpresari ez dagokiola dokumentazioa bateratzea, informazio-eskubidea bermatzeko.

Amazonek, beraz, Lan Ikuskaritzaren ebazpenaren ondorioz, 60 eguneko epea dauka irregulartasun hauek zuzentzeko. Ez da lehen aldia instituzioek edota epaitegiek gure salaketak ontzat ematen dituztena:

  • 2025eko otsailean, Bilboko Gizarte Arloko Epaitegiak baliogabetu zuen LABeko ordezkari bati ezarritako zigorra, eta kalte-ordainak ezarri zizkion Amazoni, askatasun sindikala urraketzeagatik.
  • 2024ko apirilean, EAEko Auzitegi Nagusiak LABen aldeko epaia eman zuen, soldata izozteko helburuz egindako manipulazioa salatu ostean.
  • 2021eko azaroan, Bizkaiko Lan Arloko Epaitegiak AMAZONen azpikontrata bat zigortu zuen, garraioaren sektoreko hitzarmena aplikatzera behartuz, eta soldata igoera esanguratsuak ekarri zituen.

Borrokak merezi du, fruituak ematen ditu. Amazonek jakin dezala: LAB ez da geldituko langileen osasuna eta eskubideak arriskuan jartzen dituzten praktiken aurrean.

LABek ohartarazi du Tasubinsak BSHren itxieraren ondorioak langile guztiei ordainarazi nahi dizkiela

Ezkirozko (Nafarroa) BSH lantegiaren itxierak ez die soilik 660 langileei eraginen, baita enpresa laguntzaileetako edo ekoizpen lerro esternalizaturen bat duten enpresetako langileei ere. Azken hori da Tasubinsaren kasua, enplegu zentro berezi bat, ehun langile inguru dituena BSHrendako lanean. LAB sindikatuak salatu duenez, Tasubinsak hitzarmenaren negoziazioa blokeatu du eta langile guztien soldatak izoztu nahi ditu.

Tasubinsako LABeko ordezkariek agerraldia egin dute gaur Iruñean, enpresa hitzarmenari buruzko negoziazioak nahita blokeatzen ari dela salatzeko —“egoera onean” ez dagoelako ezin duela negoziatu argudiatuz— eta funtsezko erabakiak atzeratzen ari dela salatzeko; eta horrek langileen artean ziurgabetasuna sortzen duela ohartarazteko. Gainera, ordezkari hauek exijitu dute Tasubinsako langileek eragin ez duten krisiaren ondorioak Tasubinsako langileei ez ordainaraztea, Ezkirozko BSH lantegiaren itxierari erreferentzia eginez, haren ekoizpen lerro bat Tasubinsako ehun langi inguruk lantzen baitute.

Antza denez, dagoeneko nahiko prekarioak diren bere langile guztien soldatak izoztu nahi ditu Tasubinsak, epe mugarik gabe. LABek Tasubinsako zuzendaritzari eta Nafarroako Gobernuari –erakundearen finantzatzaile handi gisa– eskatzen die berehala berrireki daitezela hitzarmen duin bat lortzeko negoziazioak eta lan-eskubide guztiak errespeta daitezela. Hala ez bada, langileek mobilizatu eta ekintza publikoak eginen dituztela iragarri dute, beren egoera ikusarazteko eta bidezko irtenbideak eskatzeko 

Iruñeko Turismo Bulegoko langileek enpresaren lan-prekarietatea salatu dute

LAB sindikatutik salatu nahi dugu Iruñeko Turismo Bulegoko langileek urte luzez pairatu duten lan-prekarietatea, eta horrekin batera, bai enpresaren (Dinamic Imizcoz Servicios Culturales) bai Iruñeko Udalaren jarrera arduragabe eta utzikeria. Turismo Bulegoa enpresa horrek kudeatzen du udalarekin sinatutako kontratu baten bidez, eta zerbitzua eskaintzen duten langileen baldintza irregularretan jardun behar izan dute luzaroan.

Gaur egun, langile gehienek lanaldi osoko kontratua duten arren, euren lan ibilbidea markatu dute lanaldi partzialeko kontratuek, lan-egonkortasunik ezak eta lan-harremanetako irregulartasunek. Gainera, estatuko hitzarmen orokor bat aplikatzen zaie, ez dagokiona beren eguneroko lan-eginkizunen errealitateari, eta askoz gutxiago Iruñeko bizi-kostuari. Ondorioz, soldata duina bermatzeko aukera erabat mugatua da.

LABetik salatu nahi dugu enpresak urteetan zehar ez diela langileen eskaerei erantzun, eta sarri ez dela gai izan inolako azalpenik emateko. Are gehiago: hainbat kasutan, langileen lan-eskubideei buruzko kudeaketa enpresatik kanpoko pertsonen esku utzi da, eta horrek utzikeria eta informaltasun sentsazioa areagotu du langileengan.

2024ko apirilean, langileek, LAB sindikatuaren babesarekin, oinarrizko lan-baldintzak hobetzeko eskaera formala egin zuten. Besteak beste, lan-egutegien planifikazioa, soldata-egituraren berrikuspena eta prebentzio-azterketak eskatzen ziren. Langileek beti erakutsi dute jarrera eraikitzailea eta negoziaziorako prestasuna, baina egoera gero eta jasanezinagoa bihurtzen ari da, eta dimisio nahiz baja psikosozial kopurua nabarmen hazi da.

LABek azpimarratu nahi du Iruñeko Udalak baduela erantzukizun zuzena egoera honetan. Izan ere, lan-baldintzak zuzenean baldintza-agirietan jasota daude. Hala ere, hainbat lizitaziotan enpresak subrogazio-eskubidea zuten langileak kanpo utzi izan ditu, Kontratu Publikoei buruzko Foru Legearen aurka. Udalak, horren jakitun izan arren, ez du inolako neurririk hartu, eta urte luzetako salaketen ondoren, 2024ko azaroan, langileen lan-baldintzak hobetzen zituen plegu bat onartu zuen. Zoritxarrez, jarritako errekurtso baten ondorioz, Udalak plegu berri bat argitaratu du, eta bertan aurreko hobekuntzarik gehienak ezabatu ditu.

LAB sindikatutik argi adierazi nahi dugu: ezin da zerbitzu publiko bat mantendu langileen osasuna, ongizatea eta eskubideak arriskuan jarriz. Lan-abusuei amaiera eman behar zaie, eta bai enpresak bai Udalak bere gain hartu behar dute egungo egoeraren ardura. Langileek lan-baldintza duinak, tratu arduratsua eta harreman gardenak merezi dituzte, eta hori bermatzea erakunde publikoen betebeharra da. 

Finantzazioaren urritasuna eragin larria izaten ari da EHUn

Duela gutxi jakin du LABek sortzeko bidean zeuden lanpostu berri asko geratu dituela EHUko zuzendaritza taldeak, finantzazio falta dela eta. Hain zuzen, IRIen errektoreordeak bidalitako mezuan adierazitako datuen arabera, sortzeko prest zeuden 38 laguntzaile doktore eta 19 elkartu plaza ez dira momentuz sortuko, eta 2024ko promozioaren kontura onartuta zeuden 56 oso/katedra plaza eta 2025eko promozioan onartzekoak zirenak ere geldituta geratu dira.

Egoera hau oso larria da eta EHUn aspaldidanik pairatzen dugun azpifinantzaketak sortutako arazoak areagotzen ditu.

Edozein kasutan, ezinbestekoa da arazoaren arrazoia argi izatea. Izan ere, jakin behar da EHUk defizita duela (20 milioi bat eurokoa), aurreko urteetako aurrekontuetan jasotakoa baino diru gehiago behar izan delako. Azken urteetan, Jaurlaritzaren ezohiko ekarpenen bidez aurre egin zaie zor horiei. Baina, ematen duenez, Jaurlaritzak ez du bere gain hartuko oraingoan gainkostu hori. Errektoreordeak esan duenez, defizit hori oinordetzan hartu da, eta halako egoera bat kudeatzea ez da batere erraza, ezta inoren gustukoa ere. Informazio hori esanguratsua da, nahiz eta errektoretza taldeak publikoki ez jakinarazi.

Gakoa, ordea, behin eta berriro ozen aldarrikatzen ari garena, unibertsitate publikoaren azpifinantzaketa da. Jaurlaritzak, unibertsitate-ekimen pribatu batzuei alfonbra gorria jartzen dien bitartean, ez du bideratzen EHUra behar den finantzazioa, plantilla ondo hornitu ahal izateko, IRI/TEKAZEL ratioa hobetzeko, soldata egokiak ordaintzeko, sailek eta zerbitzuek behar dituzten inbertsioak egiteko eta zaharkituta dauden azpiegiturak mantentzeko; finean, kalitatezko unibertsitate publikoa izateko. Askotan aipatu dugu LOSUk jasotzen duela BPGren % 1 bideratu behar dela 2030erako unibertsitate publikoetara (publikoetara, bai, ez unibertsitate publiko eta pribatuetara, Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuak sinetsarazi nahi digun moduan). Gaur egun, % 0,42an gaude, eta, guk dakigula, ez dago mugimendurik LOSUk aipatzen duen gastu publikoa igotzeko plana sortzeko. Are okerrago, sailburuaren asmoak kontrako norabidean hartuak direla dirudi. 

Orain sortutako egoera berri hau beste pauso bat da unibertsitate publikoaren itotze bidean. Kaltetutako langileak asko dira. Haserre egoteko arrazoiak dauzkate. EHU barruan alderdi asko hobetzeko daude, kudeaketa barne, baina argi izan behar dugu bizi dugun egoeraren jatorrira: EHUren azpifinantzaketa endemikoa, eta Jaurlaritzak finantzazioaz egiten duen erabilera EHUren funtzionamendua baldintzatzeko.

Egoera horren aurrean ezinbestekoa da EHUko kide guztiok, langileok zein ikasleak, baita errektoretza taldeak ere, irmotasun jarrera erakustea Jaurlaritzaren aurrean

LABek salatu du Nafarroako Gobernuak garatutako proiektu batek agerian uzten duela enpresen %20k bakarrik betetzen duela prebentzio araudia

Aurreikusitako data baino hiru hilabete beranduago aurkeztu du Nafarroako Gobernuak Tafallako eremuan eginiko lan osasunari buruzko ikerketa txosten bat; 2024 eta 2025 urteetan zehar eginiko proiektu pilotua, hain zuzen ere. Txosten horren arabera, soilik enpresen %20k betetzen du prebentzio araudia. Horrek hankaz gora jartzen ditu orain arteko enpresarien zein Nafarroako Gobernuaren diskurtso akritikoa eta sostengatutako jarduera. Txostena EH Bilduren eskaera izan zen aurrekontuen negoziazioan.

LAB sindikatuak bazuen txosten horren berri. Izan ere, joan zen martxoko NOPLOI Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuaren kontseiluan horren berri eman zuten, datu gutxi batzuk aurreratuz. Lehen datu horiek jada adierazten zuten urteetan LABek salatutako prebentzio araudiaren betetzea pentsatutakoa baino are ere baxuagoa dela.

LABen ustez, behin betiko txostenak ematen dituen datuak oso larriak dira eta iraunkorki sindikatuak salatzen duen prebentzio falta horri neurria ematen dio. Beraz, ondorioa argia da: datuak espero genituenak baina are larriagoak dira eta horrek azaltzen du Nafarroan zehazki, baina, baita Euskal Herri osoan ere, pairatzen den ezbehar-kopuruaren bilakaera negatiboa.

Hona hemen argigarriak izan daitezken hausnarketa batzuk:

  • Soilik enpresen %22ak egin ditu istripu ikerketa egokiak.
  • Formakuntza egokia eman duten enpresak ez dira %23ra iristen.
  • Enpresen erdiak baino gehiagok ez du arrisku ebaluazio egokirik.
  • Enpresen %90ek ez du arrisku psikosozialak modu egokian ebaluatu, are gutxiago neurriak ezarri.
  • Soilik enpresen %5,3k egin ditu azterketa ergonomiko egokiak.
  • Arrisku kimikoak dauden enpresen %10ean soilik egin dira ebaluazio higienikoak.
  • Enpresen %80aren teilatuak ez daude estrukturalki prestatuta pertsonen joan-etorrirako edo mantentzerako. Identifikatutako egoera hau oso kezkagarria da txostenak gogoratzen duen bezala altueretako erorketen potentzialitatea eta indize altua dela aintzat hartuta.
  • Soilik enpresen %19k dauka prebentzio egitura hierarkiko txertatua.
  • Enpresen %22k egiten du prebentzioaren jarraipena.

Momentu berean argitaratu dira 2024ko ez beharren txostena, baita 2025eko lehen hilabeteetakoa ere. Berriz datu gordinak, latzak, gogorrak. Baina orain inoiz baino argigarriagoak. Orain objektiboki baitakigu enpresen prebentzio falta tasatuak eragiten duela ezbehar kopuru tragiko hori. Istripu eta gaixotasun bakoitzaren atzean patronal aseezina dagoela.

Ur hotzeko pitxer bat Gobernuarentzat eta enpresarientzat
Txostenak oso argigarria da: prebentzioaren betearazpena batez beste enpresen %20ra iristen da. Horrek, alde batetik, Nafarroako Gobernua seinalatzen du: izan ere, nori dagokio enpresaburuek legea eta nahitaez bete beharreko prebentzio-neurriak bete ditzaten eragitea? Maria Txibite lehendakariak Lan Ikuskaritza propio baterako eskumenak eskatzen ez dituen bitartean, erakusten jarraituko dute Nafarroako langileen bizitzek bost axola zaizkiela.

Beste alde batetik, CENeko enpresariak seinalatzen ditu. Lan osasunaren prebentzioaren ardura langileei egozten dien kanpaina (diru publikoarekin ordaindu dutena) martxan jarri dutenean eta absentismoaz hitz egiten diguten bitartean, modu masiboan prebentzio araudiari muzin egiten diote. Beste era batera esanda, enpresariek ez dute borondaterik laneko ez beharren kopuruari muga jartzeko eta beraien utzikeria kontzientearekin dira baja eragile nagusiak, bai lan istripuetan bai laneko gaixotasunetan. Enpresariak ez dira gauzak ongi egiten ari; aitzitik, prebentzio-kulturari dagokionez eta gure herrialdeko jarduera ekonomikoaren printzipio gidari izan beharko lukeen arrean, erakusten ari dira edozein gizarte demokratikoren eskakizunetatik urrun daudela.

Honek dimentsio bereziki gordina hartzen du arrisku psikosozialen zein ergonomikoen ataletan, non prebentzio falta are zabalduagoa dagoen eta arrisku hauek eragindako bajak ez dira lanekoak bezala onartzen. Honek esan nahi du baja arrunten atzean sartzen direla lanak eragindako gaitz asko. Ondorioz, enpresek mutualitateak baliatzen dituzte ardura hau langileei egozteko. Hau da, iruzurrak hemen dimentsio larriak hartzen ditu.

Beraz, txosten honekin Gobernua ezin da beste alde batera begira jarri. Ezin da izan Iñaki Mendioroz Lan zuzendaria enpresaburuen dogmaren morroi izatea eta bere diskurtsoa zapuzten duen errealitate batekin akritiko izatea. Kontrara, baliatu behar du, behingoz, bide zuzena hartzeko: prebentzio-legea zorrotz betetzeko bidea, hain zuzen ere. Eta errealitate horren aurrean ezin du onartu orain arte enpresariek erabilitako jarrera negazionista. Horretarako, lehenengo pauso bezala eta txosten honetan oinarrituta, enpresariek lan osasunaren prebentzioaren ardura langileei egozten dien kanpaina bertan behera utzi behar dute CEN patronalak eta Nafarroako Gobernuak.