LABek Ipar Euskal Herrian 25 urte bete dituen honetan, Argitxu Dufau, Ipar Euskal Herriko bokaliarekin egoteko aukera izan dugu. Egindako bidea aztertu eta hurrengo urteei begira ditugun erronken inguruan aritu gara.
25 urte ez dira urtero betetzen. Urte berezia izango da. Nola bizi duzue?
25 urte pasa dira. Batzuetan zailak, batzuetan garaipenekin, pozarekin, dezepzioekin, frustrazioarekin… Eta pentsatzen dugu hori dena ospatzen dela. Elkarrekin ospatzekoa dugula zenbat gauza pasa diren 25 urteetan. Beraz, pozez bizi dugu eta berriz ere prest horrelako zerbait kolektiboki antolatzeko.
Atzera begiratu eta egindako bidea balioan jartzeko une egokia da. Zer azpimarratuko zenukete?
Nik esango nuke hiru fase egon direla 25 urte hauetan. Lehen fasea ikusten dut sorreraren inguruan. LABeko lehen agerraldia, Baionako karriketan, oso gatazkatsua izan zen beste sindikatuekin, baina ez da dena hor hasi. Lehen agerraldi publikoa eta 880ko eta 90eko hamarkadak ere, nik fase berdinean kokatzen ditut, non baziren gogoeta ezberdinak: zer-nolako tresna behar zen Ipar Euskal Herrian Ipar Euskal Herriko langileentzat, langile abertzaleentzat? Zer-nolako beharrak ziren? Zergatik LAB? Zergatik sindikatu abertzale bat? Zergatik ezker abertzaleak behar zuen sindikatu abertzale bat Ipar Euskal Herrian ere bai? Gero bada bigarren. fase bat, sindikatua nola hedatu, zabaldu eta eraiki den, bai teknikoki, bai administratiboki. Hori eta gero, nola sortzen den, nola elikatzen den ekintza sindikala, bai enpresetan eta baita ere karrikan. Nola ziurtatu gure presentzia, nola asmatu egiteko beste modu hori. Azken fase bat ere ikusten dut, gaurkoa. Ikusten dugu sindikatuak Ipar Euskal Herrian panorama sindikalean bere tokia egin duela, nahiz eta beti dugun borrokatzeko. Baina, hala ere, iritsi gara momentu batera non irabazi dugun zilegitasunean. Gure tokia egin dugu eta segitu behar dugu hedatzen.
Sindikatu nazional bakarra gara. Praktikan errealitate administratibo ezberdinetan aritzea tokatzen da. Nola gauzatzen da hori?
Nire ustez, guretzat indar bat da, indargune bat da. Politikoki, hasteko, baina ez bakarrik. Presente gara gure herriko zazpi probintzietan. Abertzale gisa oso garrantzitsua da zubiak eraikitzeko. Askapen nazionalerako LAB dugu tresna hoberena. Batzuetan izaten ahal dira ere zailtasun batzuk edo oztopo batzuk. Zergatik? Gure herri txiki honetan hiru hizkuntzetan ibiltzea egunerokotasunean ez da beti erraz. Bi legedia ezberdin izatea ez da beti erraz. Kultura militanteak batzuetan ere ez dira berdinak. Erritmoak, nahi ala ez, batzuetan lotuak dira Paris edo Madrilen gertatzen den aktualitateari, eta ez dira beti erritmo berdinak. Oztopo hitza erabili dut, baina, nire ustez, oztopoa indar bihurrarazi behar dugu. Indar bat erakusteko Parisi eta Madrili alternatibak behar direla eta badirela, eta Euskal Herritik eraikitzen ahal direla. Alternatibak, frente bat eraikitzeko bi estatuei begira.
Beste urte asko ditugu betetzeko. Erronkak ez dira faltako. Lan zentroetan gure presentzia handitzen ari da, egoera zehatzei erantzuteko indarra handituz. Zein dira hurrengo erronkak eremu ezberdinei begira?
Antolatzea, lantokietan eta LABekin antolatzea. Hau dugu, nire ustez, erronka handi bat, eta lotzen dut hauteskunde sindikalekin. Hori da egunerokotasunean dugun erronka. Gero, landu behar dugu nola eramaten dugun gurea, dugun proposamen sozio-politiko hori nola gauzatzen dugun ekintza sindikalaean LABen baldin bagara eta ez beste sindikatu batean, gauzak beste modu batez egin nahi ditugulako da, eta hor ere baditugu urrats berri batzuk egiteko. Nire ustez, ekintza sindikala ere klabe bat da gure artean gure egiteko beste modu hori adierazteko eta langileak antolatzeko, enpresetan eta karrikan.Hor izan behar ditugu bi hankak.
Ibilbide honetan oztopoak ez dira falta izan, beste sindikatuen erasoak ere ez. Alta, ari da LAB elkarlanerako espazioak eraikitzen. Ze momentutan gaude?
Oztopoak anitzetan aipatzen ditugu. Zertan gara? Azpimarratuko nuke Maiatzaren Lehena antolatzeko egiten dugun lana. Urte askotan intersindikal moduan antolatzen zen, LAB baztertuz eta toki oso gutxi utziz mugimendu sozialeko beste eragileei, toki bat izan behar dutenak langileen borroka egunean. Nire ustez, proaktiboak izan gara egun hori berrasmatzeko, irekitzeko eta jende gehiagok atzemateko bere tokia borroka egun horretan. Haien tokia zen, baina beti ez zen hala adierazten. Eta zergatik egun hori azpimarratzen dut bereziki? Zeren ilustratzen du egiten dugun lana ere beste borroketan, beste mobilizazioetan.
LAB zabaltzen ari da eta zabaltzen jarraitu behar du. Honi begira hauteskunde sindikalak hitzordu garrantzitsua dira. Zein dira hurrengo hitzorduak?
Hartuko ditut, hauteskunde sindikalak, adibidez, pribatuan. Hau da, industria federazioan, Zerbitzu Pribatuetako federazioan eta medikuntza sozialeko parte batean —gaur oraindik ez dena zerbitzu publiko bat, pribatizatua dena—. Macronen ordenantzetatik, erreforma berri honetatik, erreformatu dituzte hauteskunde sindikalak eta bereziki eskubide sindikalak enpresetan. Honen eraginez mekanikoki hauteskunde sindikal ziklo bat instalatu da. Beraz, laster, urte honetan eta ondokoan pribatuan ere hauteskunde sindikal ziklo bat izanen da. Hor helburua, noski, enpresetan aspaldi hasi dugun lana segitzea da eta baita ere, enpresa berrietan sartzea.
Eta funtzio publikoari dagokionean?
Funtzio publikoan hiru ardatz badira. Alde batetik, lurraldeko funtzio publikoa. Hor dira herriko etxeak, elkargoa, kontserbatorioak eta horrelako tokiak; bada baita ere ospitaleko funtzio publikoa. Ospitale ezberdinak dira Baionakoa, Garazikoa, Maulekoa, Donapaulekoa. Eta gero deitzen dena Estatuko funtzio publikoa. Baina laburbiltzeko, gu aurkezten garen hauteskunde bakarra da irakaskuntza. Hauek dira ber egunean eta izanen dira 2026ko abenduan. Noski, horrelako hauteskundeak ez dira azken momentuan prestatzen. Hasten gara jendearekin biltzen, nolabait zehazten proposatzen duguna langileei begira, bai antolaketa mailan eta gero zer proposamen sindikal egiten dugun funtzio publikoko langileei begira.
Baina horrekin batera borroka zabalagoak ere eramanen ditugu. Hala nola Hemen erabaki dinamika.
Hemen erabaki proposamena berritu dugu eta horretan sakontzera goaz. 2012an argitaratu genuen lehen aldiz Bertan erabaki deitzen zen proposamena. Hamar bat urte baino gehiago pasa dira, eta, beraz, erabaki dugu gure proposamena egokitzea, egoera politikoa, instituzionala eta soziala anitz aldatu delako. Negoziazio kolektiborako gune hori zentratzen zen pribatuko langileetan, beraz, bigarren proposamen bat gehitu diogu. Funtzio publikoko langileentzat. Eta hirugarren aldarrikapen bat edo proposamen bat ere berritu dugu, Behatoki Sozioekonomikoa sortzea Ipar Euskal Herri mailan. Gainera, 2012an proposamena egin genuenean Elkargorik ez zen, instituzio propiorik ez zen, eta orain proposamen hori egiten dugu, instituzio bat badelako Ipar Euskal Herrian eta beharrezkoa delako horrelako behatoki bat izatea. Ondoko etapak izanen dira segitzea gure proposamen hori elikatzen eta hedatzen. Badugu pedagogia anitz egiteko Hemen erabaki proposamen inguruan. Hau izateko LABek proposatzen den proiektu bat, baina ere lurralde oso bateko aldarrikapen bat edo behar bat.
Sindikatu soziopolitikoa da gurea, eta eraldaketa sakonak eragiteko bokazioa dugu. Zabalduko den Batera prozesuan zein izango da LABen egitekoa?
Bateraren helburua da aitzinatzea prozesu instituzional horretan beti eskumen gehiago izateko eta estatus instituzionala aldatzeko. Hori da dinamika. Baita ere, gune bat da non elkartzen garen eragile ezberdinak. Eta hor, gure ustez, garrantzitsua da hasieratik aipatzea gai sozialak. Eta, noski, lan mundua nolabait eramatea Batera plataformara eta, beraz ere eskumen gehiago izatea. Deklinazio ezberdinak izaten dira, eta guk eraman behar dugun deklinazio bat da bertan negoziatzea, bertako negoziazio kolektiboa eramatea. Azkenean, sinpleki esanda, Ipar Euskal Herriak behar duen aitortza instituzionala izatea, aitortza soziala. Horretarako garrantzitsua eta ezinbestekoa da lurralde honetan negoziazio kolektiborako gune propio bat izatea.
Nola aurkezten da ikasturtea Ipar Euskal Herrian?
Mobilizazio ziklo batean gira, bereziki Batrou-k publikoki aurkeztu zuenean austeritate aurrekondu proposamen bat, eta geroztik mobilizazioak biderkatzen dira, izan blokeo egunak, izan greba egunak eta abar. LABek, noski, badu bere tokia horrelako borroketan zeren zuzenki hunkituak gara oraindik. Baina egia da, horretatik ere lortu behar dugula erakusten zer den LAB, zer den egiten dugun proposamena eta zer den ere Euskal Herria.dik. Baina egia da, horretatik ere lortu behar dugula erakusten zer den LAB, zer den egiten dugun proposamena eta zer den ere Euskal Herria.