Metro Bilbao, Avanza Durangaldea, Bilbobus eta Euskotreneko hainbat ordezkarirekin batera azken hilabeteetan zabaltzen ari den praktika salatu dugu Bilboko Intermodalean.
Gaixotasunagatiko bajetan osagarria jasotzen den enpresek eskubidea dute baja horien jarraipena (kontrola) egiteko zerbitzu mediko bat kontratatzeko. Zehazki, langileen osasun-egoera egiaztatzeko ahalmena ematen die, medikuen azterketa bidez.
Enpresa horiek, diru askoren truke, zerbitzu mediko osagarri gisa eskaintzen dute beren burua, gaixotasun arruntengatiko bajetan osasun-arreta hobea ematen dutela esanez. Asmo on horren atzean, baina, lanera lehenbailehen itzultzea dute helburu. Absentismoa murriztea da lortu nahi dutena, normalean gertakizun arruntengatiko bajei lotutako osagarriak ez ordaintzeko mehatxu eta gezurrekin.
Enpresek ezin dituzte osasun-jarduerarako egokiak ez diren bulegoetara deitzen dituzten langile horien datu pertsonalak eman. Bulego horietan, beren pertzepzioaren arabera baja justifikagarria den edo ez erabakitzen dute, eta enpresari jakinarazten diote langilea noiz itzuliko diren lanera. Bada, ez daukate eskumen hori.
Horrek, noski, presioa dakar; kasu askotan langileen kexak jaso ditu LABek, ez proba diagnostikoak edo bestelako elementu terapeutikoak aurreratu zaizkielako, baizik eta alta hartzeko presioengatik, osasun-dokumentazio pribatua entregatzeko presioengatik, eta abar.
Hori guztia diru publikoa gastatuz, garraio enpresen kasuan bezala (administrazio publikoetatik ateratzen dden dirua osasun pribatura bideratzen da). Avanzan, iaz ez zuten lortu ezarritako absentismo-helburua; Euskotrenen hainbat urte daramatzate ehunka mila euro gastatzen; bada, praktika horrekin hasi zirenean absentismo-maila %9,8 zen, eta gaur egun %12,09 da.
Hori guztia antolatutako kanpaina baten barruan kokatzen da (patronala, mutualitateak, politikari askok eta beste botere faktiko batzuk). Langilea absentismoaren erruduntzat jotzen dute, osasun arloko profesionalak deslegitimizatzen dituzten bitartean, baina beti ere arazoaren sustraira jo gabe, hau da, absentismo horren jatorria eta prebentzio falta, lanordu kopuruak, eta abar aintzat hartu gabe.
Garraio sektoreko LABen ordezkaritza sindikalak argi dauka: aipatutako enpresetako kasuei eta galdutako lanaldi kopuruari dagokienez, gihar eta hezurretako gaixotasunak dira arrazoi nagusia (%25-35 artean). Bigarrenik, arazo psikozozialekin lotutako kasuak agertzen dira, galdutako lanaldien % 15-25, hain zuzen ere.
Gero enpresak absentismoaz kexatzen dira eta mediku-poliziak kontratatzen dituzte. Absentismoa murrizteko, baina, beste gauza batzuk egin behar dira: esate baterako, prebentzio egokia, behin-behinekotasunarekin amaitzea, eta abar. Arriskuen ebaluazioari, osasun-zaintzari, ergonomiari eta psikosoziologiari arreta handiagoa eman behar zaie.
Arrisku psikosozialen ebaluazioak egiten badira ere, ez dira inoiz prebentzio-neurri erreal eta eraginkor bihurtzen. Adibide argi gisa, Metroan 2022ko irailean azken ebaluazioan lortutako emaitzen ondorioz ezarri beharreko hainbat neurri aurkeztu ziren, baina urtebete geroago ez da horren benetako islarik ikusten.
Jatorri arrunteko bajen iruzurraz hitz egiten denean, ez da esaten iruzur hori bajen %4an soilik baiesten dela, eta presentismoa (lanera gaixorik joatea, hau da, lan egiteko moduan egon gabe), berriz, % 41era iristen dela, hainbat inkestaren arabera. Langileok gaixorik joan behar dugu lanera lanpostua galtzeko beldurragatik, hori da errealitatea.
Beharginak medikuntzako zazpi espezialistarenetik pasa daitezke bajaren komenigarritasunari buruz erabaki dezaten (besteak beste, Gizarte Segurantzaren Institutua, ikuskaritza, mutualitateak, etab.); hala ere, langileei egotzi nahi diete errua. Hobe izango litzateke dirua kalitatezko osasun sistema publiko duin batera bideratzea, baina ez da hala egiten, benetako helburua langileria erasotu eta osasun-sistema publikoa eraistea delako.
Laneko bajei irtenbideak jarri nahi bazaizkie, planteamenduak desberdina izan behar du: enpresatan gehiago eta hobeto inbertitu behar da laneko arriskuen prebentzioan, ibilgailuen mantentze-lan egokiak eginez, lan-denborak neurtuz, lanpostu hutsak betez…
Azken batean, bajen benetako arrazoietan sakondu behar da; izan ere, ikusi berri dugunez, kasu gehienetan enplegu- eta lan-baldintzekin estuki lotuta daude, horiek hobetzearekin batera enpresetan osasuna sustatzea eta prebentzio- eta asistentzia-sistema publikoa eta kalitatezkoa hobetzearekin batera, bajen indizea eta horien iraupena nabarmen hobetuko lirateke. Hori da bidea, gainerako guztia langile klaseak pairatzen dituen osasun galeren kriminalizatzea da, egungo osasun sistema publikoa desegiteko eta, beti bezala, langileen eskubideak murrizteko.
Horren aurrean, LABek enpresa horien eta beren praktika mafiosoen aurka langileak antolatzen eta mobilizatzen jarraituko du, praktika horiekin amaitu arte.
