Aurreikusitako data baino hiru hilabete beranduago aurkeztu du Nafarroako Gobernuak Tafallako eremuan eginiko lan osasunari buruzko ikerketa txosten bat; 2024 eta 2025 urteetan zehar eginiko proiektu pilotua, hain zuzen ere. Txosten horren arabera, soilik enpresen %20k betetzen du prebentzio araudia. Horrek hankaz gora jartzen ditu orain arteko enpresarien zein Nafarroako Gobernuaren diskurtso akritikoa eta sostengatutako jarduera. Txostena EH Bilduren eskaera izan zen aurrekontuen negoziazioan.
LAB sindikatuak bazuen txosten horren berri. Izan ere, joan zen martxoko NOPLOI Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuaren kontseiluan horren berri eman zuten, datu gutxi batzuk aurreratuz. Lehen datu horiek jada adierazten zuten urteetan LABek salatutako prebentzio araudiaren betetzea pentsatutakoa baino are ere baxuagoa dela.
LABen ustez, behin betiko txostenak ematen dituen datuak oso larriak dira eta iraunkorki sindikatuak salatzen duen prebentzio falta horri neurria ematen dio. Beraz, ondorioa argia da: datuak espero genituenak baina are larriagoak dira eta horrek azaltzen du Nafarroan zehazki, baina, baita Euskal Herri osoan ere, pairatzen den ezbehar-kopuruaren bilakaera negatiboa.
Hona hemen argigarriak izan daitezken hausnarketa batzuk:
- Soilik enpresen %22ak egin ditu istripu ikerketa egokiak.
- Formakuntza egokia eman duten enpresak ez dira %23ra iristen.
- Enpresen erdiak baino gehiagok ez du arrisku ebaluazio egokirik.
- Enpresen %90ek ez du arrisku psikosozialak modu egokian ebaluatu, are gutxiago neurriak ezarri.
- Soilik enpresen %5,3k egin ditu azterketa ergonomiko egokiak.
- Arrisku kimikoak dauden enpresen %10ean soilik egin dira ebaluazio higienikoak.
- Enpresen %80aren teilatuak ez daude estrukturalki prestatuta pertsonen joan-etorrirako edo mantentzerako. Identifikatutako egoera hau oso kezkagarria da txostenak gogoratzen duen bezala altueretako erorketen potentzialitatea eta indize altua dela aintzat hartuta.
- Soilik enpresen %19k dauka prebentzio egitura hierarkiko txertatua.
- Enpresen %22k egiten du prebentzioaren jarraipena.
Momentu berean argitaratu dira 2024ko ez beharren txostena, baita 2025eko lehen hilabeteetakoa ere. Berriz datu gordinak, latzak, gogorrak. Baina orain inoiz baino argigarriagoak. Orain objektiboki baitakigu enpresen prebentzio falta tasatuak eragiten duela ezbehar kopuru tragiko hori. Istripu eta gaixotasun bakoitzaren atzean patronal aseezina dagoela.
Ur hotzeko pitxer bat Gobernuarentzat eta enpresarientzat
Txostenak oso argigarria da: prebentzioaren betearazpena batez beste enpresen %20ra iristen da. Horrek, alde batetik, Nafarroako Gobernua seinalatzen du: izan ere, nori dagokio enpresaburuek legea eta nahitaez bete beharreko prebentzio-neurriak bete ditzaten eragitea? Maria Txibite lehendakariak Lan Ikuskaritza propio baterako eskumenak eskatzen ez dituen bitartean, erakusten jarraituko dute Nafarroako langileen bizitzek bost axola zaizkiela.
Beste alde batetik, CENeko enpresariak seinalatzen ditu. Lan osasunaren prebentzioaren ardura langileei egozten dien kanpaina (diru publikoarekin ordaindu dutena) martxan jarri dutenean eta absentismoaz hitz egiten diguten bitartean, modu masiboan prebentzio araudiari muzin egiten diote. Beste era batera esanda, enpresariek ez dute borondaterik laneko ez beharren kopuruari muga jartzeko eta beraien utzikeria kontzientearekin dira baja eragile nagusiak, bai lan istripuetan bai laneko gaixotasunetan. Enpresariak ez dira gauzak ongi egiten ari; aitzitik, prebentzio-kulturari dagokionez eta gure herrialdeko jarduera ekonomikoaren printzipio gidari izan beharko lukeen arrean, erakusten ari dira edozein gizarte demokratikoren eskakizunetatik urrun daudela.
Honek dimentsio bereziki gordina hartzen du arrisku psikosozialen zein ergonomikoen ataletan, non prebentzio falta are zabalduagoa dagoen eta arrisku hauek eragindako bajak ez dira lanekoak bezala onartzen. Honek esan nahi du baja arrunten atzean sartzen direla lanak eragindako gaitz asko. Ondorioz, enpresek mutualitateak baliatzen dituzte ardura hau langileei egozteko. Hau da, iruzurrak hemen dimentsio larriak hartzen ditu.
Beraz, txosten honekin Gobernua ezin da beste alde batera begira jarri. Ezin da izan Iñaki Mendioroz Lan zuzendaria enpresaburuen dogmaren morroi izatea eta bere diskurtsoa zapuzten duen errealitate batekin akritiko izatea. Kontrara, baliatu behar du, behingoz, bide zuzena hartzeko: prebentzio-legea zorrotz betetzeko bidea, hain zuzen ere. Eta errealitate horren aurrean ezin du onartu orain arte enpresariek erabilitako jarrera negazionista. Horretarako, lehenengo pauso bezala eta txosten honetan oinarrituta, enpresariek lan osasunaren prebentzioaren ardura langileei egozten dien kanpaina bertan behera utzi behar dute CEN patronalak eta Nafarroako Gobernuak.