Nafarroako Kontseilu Ekonomiko eta Soziala (KES) Iruñean bildu da gaur, 2026rako Nafarroako Aurrekontu Orokorren Aurreproiektuari buruz hitz egiteko. LAB sindikatuak kritikatu du inbertsio sozialak eta osasungintza eta hezkuntza zerbitzu publikoetan egindako inbertsioak pisua eta garrantzia galtzen dutela Nafarroa Europatik urruntzen duten aurrekontuetan. Ildo beretik, ohartarazi du fiskalitatean aurrera egin ezean, progresibitateari eta aberastasunaren banaketari dagokienez (gehiago duenak gehiago ordain dezala), Nafarroak zerbitzu publikoetan eraginkor izateari utziko diola Europarekiko.
LAB sindikatuaren iritziz, 2026ko Nafarroako aurrekontuei buruzko eztabaida aurrekontu eta zerga politika bat diseinatzeko logikaren barruan kokatu behar da, zerbitzu publikoak indartzeko estrategia bat garatzea ahalbidetuko duena, zaintza sistema publiko bat sortzea ere barnean hartuko duena, aberastasuna banatzeko gehien dutenen pribilegio fiskalekin amaitzea, eta Nafarroako langileen bizi eta lan baldintzak hobetuko dituen benetako enplegu politika bat garatzea ahalbidetuko duena.
Dirudienez, zergen bidez aurrekontuen %84,56 ordainduko da. Espero den zerga sarrera BPGaren gaineko %19,18koa izango da, Europar Batasunean azken urteetan batez beste %26tik gorakoa izan denean. Nafarroan, Europan dagoen presio fiskalarekin, lehiakortasun berarekin, 1.880 milioi euro gehiago izango genituzke aurrekontuak birbanatzeko. Nahikoa gaur egungo autokonplazentziatik ateratzeko eta enplegua, osasungintza, hezkuntza edo etxebizitza erostea bezalako lehentasunei anbizioz heltzeko.
LAB sindikatua kezkatuta dago eskuin muturreko eta enpresarien diskurtso populistekin. Geroa Baik eta PSNk CEN, VOX, PP eta UPNri jarraitzen diete desberdintasunean eta zerbitzu publikoen ahultzean sakontzea helburu duten diskurtsoak hartzen. Nafarroaren lehiakortasuna kohesio sozialean eta justizia sozialean oinarritu behar da. Nafarroako enpresaburuek langileek baino bost aldiz gutxiago ordaintzen diote Foru Ogasunari.
Inbertsio sozialari dagokionez, ez da murrizketarik egin, baina funtsezko zerbitzu publikoei eragiten dieten partida garrantzitsuek garrantzia galdu dute 2026ko aurrekontuetan BPGrekiko.
Horrela, osasungintzara bideratutako zenbatekoa %3,33 handitu bada ere, aurrekontuen%24,55a osatuz eta partidarik handiena bihurtuz, BPGren %5,28 da (iaz %5,30); horrek erakusten du azken urteotan inbertsioa jaisten ari dela eta Gobernuaren apustuak ez diela erantzuten Osasunbidearen arazoak konpontzeko beharrei, ez Osasun Sistema Publiko bat indartzeari, ezta Europako eremuarekiko handinahiari eta lehiakortasunari ere, non Europar Batasunaren batez besteko gastua BPGarekiko azken urteetako %8tik gorakoa izan den.
Hezkuntzari dagokionez, bideratutako zenbatekoa %2,97 igo da, hau da, aurrekontuen %16,78 eta BPGrekiko %3,61 (iaz %3,64 izan zen). Europar Batasunak hezkuntzako BPGrekiko izan duen batez besteko gastua, aldiz, %4,7tik gorakoa izan da azken urteotan. Hezkuntza kontseilaria den Gimeno jaunaren ezintasun eta harrokeriaz gain, ez da inbertsiorik egiten baliabide pertsonal eta materialetan Nafarroako hezkuntza publikoaren erronkei erantzuteko, plantilla aktibo eta mobilizatu baten beharrak kontuan hartu gabe. Hemen ere, inbertsioa erortzen ari da. Beraz, LABek hezkuntza publikoan egindako inbertsioa BPGren %6ra igotzeko proposamena azpimarratzen du.
Inbertsio sozialaren atal honetan, beste partida garrantzitsu batzuk honako hauek dira: eraikin medikorako NUP, etxebizitza erostea, material sanitarioa eta obrak. 0-3 zikloari eta haur-eskolei buruzko beste bat ere bai, baina ez da nahikoa ziklo hori publifikatzeko eta erakundeek arlo publikotik bermatu behar duten hezkuntza-eskaintza antolatzeko, Nafarroako Gobernuaren finantzaketarekin.
“Gizarte Babes Indartuari” buruzko partida indartzeak aipamen positiboa izan behar du. Hala, “Haurren arreta” izenekoak %35,74ko igoera izan du (68,4 milioi euro), gizonen eta emakumeen arteko berdintasunak %21,93ko igoera (4,6 milioi euro) eta indarkeria matxistaren aurkako partida %16,17ko igoera. Igoera garrantzitsu horiek beharrezkoak dira errealitate horiek eraldatzeko.
Zaintzari loturiko pribatizatutako sektore guztiak blokeatuta daude. Adinekoen egoitzek hitzarmenik gabe jarraitzen dute, eta hori konpontzeko aurrekontu laguntza behar da. Nafarroako Gobernuak blokeatuta ditu Gizain eta Fundapa enpresa publikoen hitzarmenak, eta horiek ere aurrekontuaren laguntza behar dute parekatzeko. Esku Hartze Sozialean, sistemaren eraldaketak inbertsio ekonomiko handia eskatzen du. Azkenik, Desgaitasunaren Sektoreko Hitzarmenak ere aurrekontu laguntza behar du.
Beraz, aipatutako partidak handitzea positiboa bada ere, diru horren destinoa argitzea eta zehaztea garrantzitsuena da, Nafarroako Gobernuak argitu beharrekoa, hain zuzen ere.
Azkenik, aurrekontuen aurreproiektu honetan nabarmentzekoa da industria arloko gastua edo inbertsioa izugarri handitu dela trantsizio energetikorako eta industria eraldaketarako, eta horretarako diru laguntza handiak aurreikusten dira.
LABek azken hilabete hauetan Nafarroako Gobernuari gure lurraldean urteetan abandonatutako industria politika berreskuratzeko eskatu dio, sektorearen enplegu suntsiketari aurre egiteko eta etorkizuneko erronkei aurre egiteko (trantsizio energetikoa eta eraldaketa). LABek eskatzen du politika eta aurrekontu hori Nafarroako langileen lanpostuak bermatu eta babestuko dituzten baldintzak jartzera bideratzea, trantsizio ekosozialerako industria politikara bideratzea, erabaki politikoen erdigunean langile klasea jarriz. Horren ordez, Gobernuak diru hori kapitalaren errentagarritasuna ziurtatzeko erabili nahi du, enpresariei baldintzak jarri gabe diru publikoa euren eskuetan jarriz.
Azkenik, gerrak arazo guztien konponbidea direla sinetsarazten diguten garai hauetan, LAB armagintza industriari edo horrelako beste negozio batzuei ateak irekitzeko asmoaren aurka dago. Eta aurrekontu hauen atzean ez dago honen inguruko irizpide espliziturik.